وبلاگ

۲۰۰۰-۲۰۱۴

حوادث رانندگی قابل پیشگیری هستند

پس از آن در تحقیقات صورت گرفته در زمینه عوامل بروز تصادفات، این چنین نتیجه گیری شد که سوانح رانندگی پدیده­ای هستند که از ترکیب و به هم پیوستن چندین عامل اصلی و عوامل کمک کننده در بروز تصادفات رخ می­ دهند به این مفهوم که خطاهای انسانی با شرایط جاده و محیط و عوامل وسیله نقلیه ترکیب شده و منجر به رخداد سوانح می­گردند. به بیان دیگر هیچ از عوامل سه گانه صلاحیت و شایستگی راننده یا عابر، طراحی مناسب وسیله نقلیه و رعایت استانداردها در طر احی راه به تنهایی باعث ارتقای ایمنی نشده بلکه همواره ترکیبی از سه عامل در رانندگی ایمن و پیشگیری از تصادفات نقش ایفا می­ کند. در اغلب مطالعات و نیز برنامه های ارتقای سطح ایمنی در کشورهای توسعه یافته و حتی در بعضی از کشورهای در حال توسعه عوامل موثر در رخداد تصادفات به صورت ترکیبی در نظر گرفته می­شوند و بررسی تفکیک عوامل تصادفات حتی به صورت ترکیبی از اوایل دهه ۱۹۹۰ کمتر مورد کاربرد قرار گرفته و راهبرد برنامه ریزان ایمنی مبتنی بر اجرای همزمان تمامی برنامه های تدوین شده ارتقای سطح ایمنی حمل ونقل و کاهش تصادفات بوده است.
این دیدگاه قدیمی مدتهاست که در ایران حاکم بوده و در رویکرد مدیریت ایمنی جاده­ای کشور همواره تفکیک عوامل تاثیرگذار بر وقوع تصادفات مورد تاکید بوده تا به تناسب هر عامل به خصوص دو عامل راه و وسیله نقلیه بتوان میزان مشارکت و سرمایه گذاری لازم و گاهی نیز میزان تقصیر و مسؤولیت نهادهای مسؤول در وقوع تصادفات و تلفات را تعیین نمود. مطابق منطق جاری در ایران توسط مراجع مختلف برای هر عاملی سهمی از ۱۰۰ درصد اعلام می­ شود و افزایش سهم یک یا دو عامل باید لزوما به کاهش سهم عامل یا عوامل دیگر بینجامد. در شرایط یکسان احتمال افزایش یا کاهش میزان دخالت همزمان هرسه عامل می ­تواند وجود داشته باشد. اما بطورکلی می­توان به شکل ذیل نشان داد(۳۶).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱۲%
۳۴%
۹۳%
شکل۲-۱- ماهیت ترکیبی عوامل مؤثر در تصادفات
به طور کلی، عوامل اصلی مؤثر بر تصادفات را می­توان به چهار گروه شامل جاده (ویژگی هندسی راه، خصوصیات جریان ترافیک)، خودرو (توانایی وسیله نقلیه و نقص فنی قطعات)، عوامل انسانی (خصوصیات راننده، رفتارراننده و توانایی فیزیولوژیکی و روحی راننده) و محیط (شرایط جوی، شرایط محیطی و عوامل اقلیمی) تقسیم بندی کرد که این عوامل به صورت زنجیره وار به یکدیگر متصل می­باشند. در شکل زیر یک زنجیره ای از عوامل که در وقوع تصادفات مؤثر می­باشند آورده شده است. همانطور که در نشان داده شده این عوامل با تأثیرات متقابل بر یکدیگر در وقوع تصادفات مؤثر می­باشند و اگر یکی از این عوامل دچار ناپایداری شود، این چرخه دچار تزلزل شده و تشدید این ناپایداری باعث وقوع تصادف می­ شود.
شکل۲-۲- زنجیره­ای از عوامل مؤثر بر تصادفات (چانگ و همکاران، ۲۰۰۱)
با توجه به گستردگی، فراگیری و اهمیت، فعالیت حمل و نقل از چهار عامل اصلی، انسان، خودرو، راه و عوامل محیطی تشکیل می­ شود. بنابراین با وجود این عوامل چهارگانه، مساله­ای به نام تصادفات جاده­ای وجود خواهد داشت. بنابراین رویکرد ایمنی صرفا بر پایه سهم عوامل موثر در تصادفات با مشکلات و محدودیت­های نظری و کاربردی متعددی مواجه بوده و نمی­تواند به عنوان مبنای یک حرکت هماهنگ و یکپارچه در کاهش چشمگیر تلفات جاده­ای ملاک عمل قرار گیرد. به طور کلی، عوامل اصلی موثر بر تصادفات جاده­ای در چهار گروه عوامل انسانی، خودرو، جاده و شرایط محیطی و عوامل اقلیمی قابل بررسی است.
۲-۱-۴- ۱- نقش عامل انسانی در تصادفات جاده­ای
رفتار، مفهومی است که به طریقی با انتظارات مشترک اعضای یک جامعه سازگاری دارد و بیشتر افراد آن را پسندیده و درست می­دانند. به همین دلیل رفتار رانندگان در جامعه بسیار مهم و تاثیر گذار خواهد بود. رفتار رانندگی به رفتاری گفته می­ شود که راننده به صورت الگویی برای رانندگی خود انتخاب می­ کند. رفتار رانندگان را می‌توان به رفتار اجتماعی و رفتار غیر اجتماعی تقسیم بندی کرد. تعیین رفتار مناسب رانندگان بر حسب شرایط مختلفی صورت می‌گیرد. یکی قوانین و مقررات موجود و رسمی در جامعه و دیگر هنجارهای بومی و عرفی آن جامعه است. بر اساس رفتار رانندگان هر کدام از این شرایط می‌توانند تعیین کننده برای رفتار مناسب رانندگان باشند. رفتار رانندگی آن دسته از رفتارهایی را شامل می‌شود که مورد قبول جامعه بوده و با قوانین و هنجارهای جامعه مطابقت داشته باشد. این نوع از رفتارها سازنده و در جهت پیشبرد اهداف رفتار رانندگان است.
در فرهنگ ترافیک عامل انسان، راننده خودرو و عابران پیاده را شامل می­ شود. و همواره این عامل بیشترین نقش را در حوادث به خود اختصاص داده است. از عوامل اصلی بروز تصادفات با علت انسان می­توان به خصوصیات فردی راننده، تخلفات رانندگی، اختلالات روحی و روانی، خستگی و خواب آلودگی، معلولیت، کمبود آموزش­های لازم برای رعایت مسایل ایمنی، کمبود عوامل نظارت بر نیروی انسانی اشاره کرد.
سهم افراد و نقش عامل انسانی تاثیر گذار در ایمنی راه و وقوع تصادفات نزدیک به ۹۰ درصد است(۳۷) در حالی که برخی مطالعات گذشته سهم عامل انسانی خبر از عددی حداقل برابر با ۷۰ درصد می دهد(۳۸). با توجه به اینکه علت اصلی ۷۰ درصد از حوادث رانندگی از خطای عامل انسانی نشأت می گیرد(۳۹) آمارهای جدید نشان می دهد ۷۵ درصد حوادث جاده­ها مربوط به شخصیت انسان است(۴۰).
واکاوی تصادف­های ایران نشان می­دهد که مهمترین عامل بروز تصادف های ایران عامل انسانی است و در ۹۰ تا ۹۵درصد از تصادفات، عملکرد انسان ها یک عامل اصلی یا یک عامل کمک کننده است. همچنین بسیاری از تصادفات وسایل نقلیه، نتیجه بد عمل کردن یا رفتار نادرست رانندگی دانسته شده است (۴۱). از میان اعمال ناایمن رانندگان از نظر فراوانی صحبت کردن راننده و یا با راننده در هنگام رانندگی (%۷/۲۲) سرعت بیش از حد (%۵/۹) و عدم رعایت فاصله کافی با اتومبیل جلویی (%۱/۹) در رده­های اول تا سوم قرار گرفتند. همچنین نسبت اعمال نا ایمن در روز و شب به ترتیب ۴۴ درصد و ۸/۲۱ درصد می باشد. (۴۲).
از سوی دیگر رفتار نامناسب رانندگان، رفتارهای نا امن و ناهنجار هستند که با قوانین و معیارهای وضع شده برای رانندگی مطابقت نداشته و مورد قبول جامعه نیستند. اغلب پیامدهای منفی که مهمترین آن آثار حاصل از سوانح رانندگی و تصادفات می­باشد را برای عامل انسانی که مرتکب این رفتارها می­شوند به همراه دارند. در واقع عامل انسانی، راننده وسیله نقلیه و عابر پیاده را شامل می­ شود و همواره این عامل بیشترین نقش را در تصادفات به خود اختصاص داده است. اما بررسی نشان می­دهد نقش رانندگان و رفتار آنها بسیار پر رنگ­تر است.
نحوه رانندگی نمونه ­ای بارز از رفتار رانندگان است، چراکه رعایت قانون و مقررات، احترام به حقوق دیگران، افزایش آستانه تحمل و میزان سلامت خودرو و ایجاد فضای آرام برای سرنشینان و رانندگان دیگر، همگی نمونه‌هایی از رفتار رانندگان است که هنگام رانندگی ناخودآگاه از شخصیت واقعی او منعکس می­ شود. بنابراین برای اصلاح رفتارهای رانندگی، بدون آگاهی از وضعیت نگرش، رفتارها و نحوه رانندگی امکان پذیر نیست.
نحوه رانندگی با خودرو، نشان دهنده وجوه مختلف شخصیتی، رفتاری و درک اجتماعی یک انسان می­باشد. در واقع نحوه رانندگی نمونه ­ای بارز از اخلاق اجتماعی اشخاص است. رفتار رانندگان به عنوان یکی از اصول اصلی سلامتی و ایمنی همگانی مطرح است. رانندگی، یعنی رعایت روابط اجتماعی، قوانین، مقررات و رعایت حقوق و حریم دیگران است. در نتیجه بایستی رفتار مناسب رانندگی را در میان تمامی اقشار جامعه توسعه داد.
۲-۱-۴-۲- نقش خودرو درتصادفات جاده­ای
امروزه برنامه هایی برای واپایش و کاهش آسیب­های حمل و نقل، از مهمترین راهکارها محسوب می­شوند. با گسترش شهرگرایی و شهرنشینی و رشد سریع جمعیت، به همراه تولید انبوه خودرو، ساختار راه ­ها و جاده­ها دستخوش تغییرات اساسی گردید و تراکم و اندازه برخی از آنها به چند برابر افزایش یافت. اکنون بروز بحران های مختلف در حمل و نقل، از جمله بحران در دسترسی­ها و ترافیک، باعث شده که افزایش مشکلات حمل و نقل از جمله تصادفات جاده­ای، به عنوان یکی از اصلی ترین دغدغه های جوامع امروزی مطرح باشد.
خودرو به عنوان پایه ایجاد حرکت در شبکه حمل و نقل، نقش انکار ناپذیری در شکل­ گیری و نیز کیفیت بهره برداری از سامانه حمل و نقل جاده­ای دارد. به همین ترتیب، خودرو در شکل­ گیری تصادفات جاده­ای نیز بسیار موثر است. نقص فنی خودرو و استفاده نادرست از آن می تواند در ایجاد حوادث یا تشدید حادثه ایجاد شده توسط عوامل دیگر تاثیر گذار باشد.
پیش‌بینی می‌شود تا ده سال آینده که تعداد خودرو به ۲۰ میلیون بالغ می‌گردد کشور با مشکل جدی روبرو خواهد شد. در حال حاضر حداقل خسارات ناشی از حوادث جاده‌ای در ایران ۷ هزار میلیارد تومان در سال است(۴۳). تصادفات جاده­ای به دلیل خصوصیات ویژه خود از جمله فراوانی بالا، شدت زیاد و بخت درگیر شدن مستقیم تمامی افراد جامعه در آن، از اهمیت ویژه­ای برخوردارند. در صد بالایی از مرگ و میرهای ناخواسته را حوادث ناشی از تصادفات جاده­ای شامل و سبب به وجود آمدن خسارت مالی زیاد و قابل توجهی می­ شود. به طوری­که تصادفات جاده­ای دومین علت مرگ و میر(بعد از بیماری­های قلب و عروق)را به خود اختصاص می­دهد.
خودرو به دلیل خصوصیات ویژه­ای که دارد به عنوان متداول­ترین، رایج­ترین و آسان­ترین روش و شیوه برای جابجایی کالا و مسافر است. این میزان حمل و نقل جاده­ای، سوانح و حوادثی را نیز در پی داشته است که بسیاری از این حوادث با تلفات شدید انسانی همراه بوده و باعث هدر روی منابع و سرمایه ها شده است. واپایش و کاهش حوادث ناشی از تصادفات جاده­ای امری مهم و ضروری است. این امر مستلزم شناسایی عوامل ایجاد کننده تصادفات جاده ای به ویژه خودرو است.
هیچ حادثه و سانحه­ای به خودی خود اتفاق نمی­افتد. بلکه علل یا عواملی در ایجاد آن دخالت دارند. سوانح و حوادث جاده­ای به عنوان وقایعی قابل پیش بینی و پیگیری، یکی از مهمترین چالش­های حمل و نقل محسوب می شوند. مسایل و مشکلات سوانح و حوادث جاده­ای در گذشته در الویت­های اصلی قرار نگرفته و اهمیت کمتری به آن داده شده است. تصادفات جاده­ای ایجاد شده در جوامع، تهدیدی جدی برای محیط و سلامت انسان به شمار می­رود. با از میان برداشتن یا اصلاح این عوامل، احتمال حوادث را از بین خواهد رفت. هرچه این عوامل بهتر شناخته شوند در اعمال روش جلوگیری از تصادفات جاده­ای موفقیت بیشتری حاصل خواهد شد.
تصادفات جاده­ای همواره یکی از علل بروز مشکلات، حوادث ترافیکی در جوامع امروزی می‌باشد در بروز تصادفات جاده­ای، عوامل محیطی کنترلی و عدم تناسب جاده ها با شمار خودروها نیز دخیل می‌باشند. بنابراین نیاز به تغییر در شیوه زندگی به سمت آگاهی و جلوگیری تصادفات جاده­ای برای همه مردم تغییر عمده و مطلوبی است. در نهایت آنکه می­توان با شناخت عوامل بروز تصادفات جاده­ای در هر مرحله از فرایند، نسبت به کاهش آن اقدام کرد. با این کار ضمن کاهش تصادفات جاده­ای از به خطر افتادن سلامت انسانی جلوگیری نموده و علاوه بر بهینه نمودن امکانات موجود در جهت حفظ سلامت جامعه گام مهم و اساسی برداشت.
۲-۱-۴- ۳- نقش جاده در تصادفات جاده­ای
جاده­ها بر جوامع انسانی در زمینه‌های زیادی تاثیرگذار است. جاده­ها به عنوان زیرساخت‌های جوامع به طور وسیعی در همه مناطق زمین گسترده شده‌اند. وظیفه اولیه جاده­ها، آسان‌سازی حمل و نقل در مناطق مختلف است. اما همین ابزار ایجاد ارتباط، هم اکنون با گسترش حمل و نقل به چهره‌ای مخرب تبدیل شده است. مجموع مساحتی که راه‌ها و جاده­ها در روی زمین می‌پوشانند بطور کلی زیاد نیست، اما اثرات آن بسیار فراوان بوده و در مکان‌هایی که احاطه می‌کنند همچنان بیشتر می‌شود؛ که مهمترین آن تصادفات جاده­ای است.
تصادفات جاده‏ای یکی از شایع ترین سوانح و حوادث است که ضمن آسیب­های مختلف، سالانه جان بسیاری از مردم را در به خطر می‏اندازد. کشور ما نیز، از این نظر یکی از کشورهای دارای بیشترین موارد تصادف و مرگ و میر و ناشی از سوانح و حوادث جاده­ای است. با توجه به اینکه عامل جاده در کنار دو عامل انسان و خودرو در وقوع تصادفات جاده ای نقش موثری دارد، بنابراین ایمن سازی مطلوب و مناسب جاده­ها از طریق اصلاح طرح هندسی راه، ساماندهی بافت سطح جاده، نصب علایم و تجهیزات ایمنی در کاهش تصادفات حایز اهمیت است.
با وجود اینکه ایران کمتر از یک صدم جمعیت جهان را به خود اختصاص داده بیش از یک چهلم از حوادث ترافیکی را به خود اختصاص داده است. در حالی که میزان بروز مرگ ناشی از حوادث مربوط به حمل و نقل در جهان ۸.۲۰ درصد از کل مرگ و میرها را به خود اختصاص می‌دهد(۴۴).
حوادث و سوانح اگرچه در رتبه دوم علل مرگ و میر قرار دارند اما با توجه به اینکه میانگین سنی افراد فوت شده ۳۵ سال است، بیش از نیمی از سال­های از دست رفته عمر در سال تنها ناشی از این دلیل است (۴۵). بر پایه تحقیقات انجام شده وزارت بهداشت؛ مرکز آمار ایران و برخی از محققین دانشگاه­ های علوم پزشکی انجام گرفته است. در تمامی تحقیقات ۲۷ سال گذشته سوانح در رتبه دوم علت مرگ و میر قرار داشته است(۴۶). بر به علاوه تحقیقات دیگری نیز در همین زمینه توسط وزارت بهداشت، در ایران در گروه ­های سنی یک ماه تا ۵۰ سال مهمترین علت مرگ، حوادث غیر عمدی است و در راس همه حوادث، سوانح ترافیکی قرار دارد(۴۷).
بررسی روند علت­های مرگ در مدت ۲۳ سال اخیر، نشان می­دهد که مرگ به علت بیماری­های واگیردار سیر نزولی و به علت بیماری­های غیر واگیر به ویژه سوانح و حوادث سیر صعودی داشته است(۴۸). می­توان علت بالا بودن مرگ و میر بر اثر حوادث و سوانح و سیر افزایشی آن را ناشی از افزایش وسایل نقلیه و حرکت به سوی صنعتی شدن در سال­های اخیر و حوادث ناشی از آن­ها بدون بالا بردن استاندارد زندگی در شرایط جدید دانست (۴۹). ترافیک و مشکلات مربوط به آن یکی از مهم­ترین مسایل جوامع صنعتی است از ٩٢٠٠٠٠٠ حادثه منجر به جرح، ٢٠٠٠٠٠٠ مورد آن مربوط به حوادث ترافیکی و به ازای هر ١٠٠٠٠ وسیله نقلیه، ٣٢ مورد مرگ ناشی از تصادفات در ایران به وقوع می­پیوندد. در ایران آمار تصادفات رانندگی روندی رو به افزایش داشته به طوری که رشدی ١٠درصدی دارد و میزان مرگ­های حوادث رانندگی، ١۵ برابر کشورهای توسعه یافته است(۵۰).
حمل و نقل یکی از هدف­های عمده زیر بنایی، برای افزایش و بهبود کیفیت زندگی به شمار می­رود. از این رو حمل و نقل، آثار متفاوت زیادی بر تصادفات و حوادث جاده­ای وارد ساخته و با گسترش آن به چهره‌ای ناسازگار برای جوامع انسانی شده وآن را با خطری جدی مواجه کرده است. تصادفات جاده­ای از جمله عوامل مختل کننده حمل و نقل به شمار آمده و به روش­های گوناگونی می‌تواند آثار زیان­باری بر زندگی انسان­ها بگذارد. روند رو به رشد توسعه و فعالیت­های مختلف انسانی در امر حمل و نقل، منجر به افزایش تصادفات جاده­ای گردیده است.
همچنین جاده‌­های نا امن، در کنار عواملی مانند عامل انسانی، ناوگان حمل و نقل فرسوده، نبود تجهیزات ایمنی کافی، امداددهی نامناسب و … از مهم‌ترین عوامل سبب ‌ساز تصادفات می‌باشد. در نتیجه جاده­ها نقش اصلی را در ایجاد و از آن مهم‌تر در جلوگیری از تصادفات جاده­ای دارد. با توجه به اینکه جاده از مهمترین علت تصادفات جاده­ای می­باشد. جابجایی و آمد و شد خودروها در جاده­ها، نقش عمده­ای در بروز تصادفات دارند. در واقع کم و کیف راه ­ها و جاده­ها تاثیر بسزایی در کاهش یا افزایش تصادفات دارد. چگونگی طراحی محیط جاده نقش مهم و اساسی در شیوه راهبرد رانندگی دارد. بنابراین طراحی محیط جاده در این شیوه بر رانندگی تأثیر خواهد داشت. انتخاب درست یک مسیر مورد نظر، حرکات رانندگی را تحت تاثیر خواهد گذاشت.
در سطح مهارت هدایت خودرو، محیط جاده در عملکرد رانندگی تأثیر فراوان دارد. در این شیوه هدایت وسیله نقلیه به تجارب و مهارت قبلی راننده و استفاده از تجاربی که برای او موفق­تر بوده بستگی دارد. راننده شیوه­ای از رانندگی را انتخاب می­ کند که طبق مقررات باشد و واکنش­های حساب شده و ثابتی را خواهد داشت. حرکات او براساس قوانین و مقرراتی است که بر اساس نوع جاده پس از تجارب به ذهن خود سپرده است و جزو رفتار رانندگی او شده است. در شیوه کنترل نیز طراحی جاده نقش مهمی دارد. به علت این که مجموعه فرایند رانندگی یک امر ترکیبی است و مانند یک عادت بدون کنترل یا به طور غیرآگاه انجام می­ شود، واضح است که باید مشکل طراحی جاده با نیاز راننده مطابقت داشته باشد تا این وظیفه به طور خودکار انجام شود(۵۱).
جاده­ها در تصادفات بسیار موثر هستند. جاده استاندارد هم می ­تواند در کاهش تصادفات نقش مهمی ایفا کند. متاسفانه ۲۰ درصد حوادث جاده­ای در ایران به دلیل وضعیت نا مناسب جاده­ها و نامناسب بودن تجهیزات فنی خودرو ها بوده است. آن­چه در مورد کاهش حوادث جاده­ای نقش به سزایی دارد ایمن بودن جاده­ها است و تا زمانی که این امر محقق نشود هم­چنان شاهد آمار بالای تصادفات، مجروحان و قربانیان ناشی از حوادث جاده­ای در دنیا خواهیم بود. در واقع در مورد ایمنی جاده­ها، هزینه­ های بالای ایمن کردن جاده­ها سبب شده است که کمتر کشورها به سمت این موضوع در نگاه کلان گام بردارند(۵۲)
تجزیه و تحلیل آمار تصادفات کشور نشان داده است که عامل اصلی حدود ۲۲ درصد از تصادفات در راه ­ها را نقص راه تشکیل می­دهد و همچنین در ۷۳.۸ درصد تصادفات منجر به مرگ، کم عرض بودن جاده­ها نیز نقش داشته است. میزان اثر سرمایه گذاری در زیرساخت­های جاده­ای نیز در کوتاه مدت ۱۷ درصد و در بلندمدت ۴۷ درصد را نشان می­دهد.(۵۳)
از آنجایی که جاده­ها یکی از اجزای مهم در زیر ساخت بوده؛ می­توان با ارائه خدمات مناسب در زمینه حمل و نقل شرایط لازم و کافی را در هماهنگی با شرایط موجود فراهم نمود.جاده در تصادفات جاده­ای نقش برجسته­ای داشته و از جنبه های مختلف آثار قابل ملاحظه­ای در محیط بجا می­ گذارد. چنانچه این سامانه دچار برنامه ریزی اصولی و منطقی شود، می­توان از تحمیل آثار زیان آور تصادفات جاده­ای به جوامع بشری جلوگیری کرد.
اصلاح و تغییرات اساسی در جاده، باعث تغییر رفتار و بهبود وضعیت آمد و شد خودروها خواهد شد. هر چه امکانات خودروها مناسب تر باشد، سبب کاهش تصادفات و افزایش ایمنی آمد و شد خواهد شد. ایجاد و نهادینه نمودن اصلاحات و تغییرات اساسی در جاده، چگونگی آمد و شد در جاده­ها و استفاده از خودروهای مناسب موجب افزایش ایمنی تردد و حمل و نقل جاده­ای می­ شود. بنابراین یافتن روش­های اصلاح وضعیت جاده­ها و بهبود کیفیت خودروها از جمله عوامل موثر در بهبود عملکرد و کاهش تصادفات جاده­ای است.
۲-۱-۴- ۴- نقش شرایط محیطی و عوامل اقلیمی در تصادفات جاده­ای
تصادفات جاده­ای از عوامل بسیار مهم مرگ و میر و آسیب­های شدید جانی و مالی به شمار آمده که جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار می­ دهند. عوامل متعددی ممکن است در بروز تصادفات جاده­ای نقش داشته باشند که از جمله این عوامل می­توان به شرایط محیطی و عوامل اقلیمی اشاره کرد. در واقع بروز برخی تصادفات جاده­ای به میزان قابل توجهی به شرایط محیطی و عوامل اقلیمی در لحظات تصادف مربوط است. این تنها عاملی است که قابل واپایش نبوده ولی بهبود عوامل دیگر، می ­تواند تا میزان قابل قبولی تاثیر عوامل در تصادفات رانندگی را کمرنگ کند. مشخصات آب و هوایی و عوامل طبیعی در تصادفات رانندگی نقش بسزایی دارند.
تنوع اقلیمی سبب شده ­اند که استان در معرض انواع مخاطرات طبیعی قرار گیرد. از میان این عوامل، که ایمنی و پایداری حمل و نقل جاده­ای را تحت تأثیر قرار می­ دهند؛ می­توان به عوامل محیطی و اقلیمی اشاره کرد. این عوامل، درصد بالایی از مخاطرات طبیعی و محیطی را ایجاد می­ کنند. از این رو می­توان گفت تصادفات جاده­ای برآیندی از عامل جاده و عوامل طبیعی است. بنابراین مساله تعیین آثار مخاطرات طبیعی و عوامل اقلیمی بر شدت و شمار تصادفات جاده­ای بسیار مهم است.
یکی از عواملی که ایمنی و پایداری حمل و نقل را تحت تأثیر قرار می­دهد، وقوع پدیده ­های اقلیمی و مخاطرات طبیعی و محیطی است. آب و هوا نامساعد، ایمنی جاده­هـا به مخـاطره می­افتد. سطوح لغزنده جاده­ها، دقت در راننــدگی را کاهش می­دهد و وزش بادهای شدید ممکن است به خودرو ها آسیب برساند. همچنین ریزش برف سنگین در جاده­ها و بروز یخبندان و گسترش مه غلیظ در جاده­ها، اغلب باعث ایجاد راهبندان و توقف آمد و شد خودروها می­ شود. این عوامل می­توانند نقش اساسی در تصادفات جاده­ای داشته باشند.
با توجه به محدودیت­های موجود، شناخت مخاطرات طبیعی و عوامل اقلیمی در مناطق مختلف این امکان را به وجود می ­آورد که ایمنی حمل و نقل بهتر تامین شود. از این رو ضروری است که حمل و نقل در برابر تاثیر عوامل جغرافیایی و مخاطرات طبیعی و محیطی از جمله شرایط آب و هوایی، هر چه بیشتر ایمن شوند تا بستر مناسب و مطمئنی برای توسعه پایدار فراهم آید.تصادفات جاده­ای به صورت مختلف به شرایط آب وهوایی بستگی دارد. در میان تمام موانع محیط طبیعی، بی گمان شرایط آب و هوایی به شکل یخبندان، مه، بارندگی شدید و … به طور مستقیم و یا با مداخله در دیگر ترکیبات محیط طبیعی، به طور غیر مستقیم بیشترین نقش را در حمل و نقل جاده ای دارند. به طور کلی برای کاهش تصادفات جاده­ای، شرایط آب و هوایی، بسیار تاثیر گذار است.
با توجه به اهمیت تصادفات جاده­ای و تاثیرگذاری پدیده ­های اقلیمی در سوانح رانندگی، بایستی به بررسی ارتباط بین تصادفات و اینگونه شرایط در محورهای ارتباطی استان پرداخته شود. هدف اصلی، بررسی نقش محیط و عوامل اقلیمی در تصادفات جاده­ای، ارائه راهکارهایی برای بالا بردن ضریب ایمنی حمل و نقل جاده­ای است. از این رو از موضوعات قابل توجه در حمل و نقل، بررسی آثار پدیده های اقلیمی و محیطی، بر تصادفات جاده­ای با هدف تامین ایمنی و سلامتی پایدار استفاده کنندگان از آن است.
در وقوع هر تصادف عوامل متعددی از جمله عامل انسانی، جاده و وضعیت جوی تاثیر دارند. در واقع نمی­ توان گفت وضعیت جوی نامساعد عامل اصلی وقوع تصادف می­باشد بلکه وضعیت­های نامساعد جوی بروز تصادف را تا حد زیادی تشدید می­ کند. آگاهی از زمان آغاز و پایان این پدیده ­ها، نقش بسیار موثری در مدیریت این عوامل دارد. در واقع در بسیاری از موارد شرایط جوی و اوضاع اقلیمی محل وقوع در بروز حادثه نقش به سزایی دارد. بنابراین بررسی عوامل اقلیمی به عنوان یک از عوامل موثر تصادفات جاده­ای ضروری به نظر می­رسد.
البته ارتباط ساده­ای بین تصادف­ها و شرایط جوی وجود ندارد. به طوری که در یک وضعیت معین مثلا در هنگام ریزش برف رانندگان آهسته تر و با دقت بیشتری رانندگی می­ کنند و حتی ممکن است سفر خود را به تعویق انداخته و یا آن را لغو کنند. این مساله منجر به کاهش مجموع تصادف­ها خواهد شد. بر عکس در شرایط بارانی که سطح جاده لغزنده است، آمار تعداد تصادف­ها افزایش می­یابد. این وضعیت با شرایطی چون ساعات طولانی تاریکی در زمستان، حجم بالای ترافیک در روزهای خاص و ساعات خاصی از یک روز همراه خواهد بود. بر پایه یافته­های اخیر در ۵ تا ۱۰روز از سال، آمار سوانح دو برابر می­ شود.حتی در برخی از زمستان­ها تعداد این روزها افزایش می­یابد. تعداد سوانح در هنگام ریزش برف نسبت به بارندگی بیشتر است. تصادف­ها و تلفات جاده­ای در طی روزهای برفی %۲۵ بیشتر است و میزان تلفات در واحد ترافیک حدود دو برابر می­ شود. با افت دما و تحت تاثیر باد و کولاک برف، شرایط خطرناکی برای رانندگان، به ویژه در شب هنگام ایجاد می­ شود(۵۴).
بر اساس جدول ذیل، شرایط جوی صاف بیشترین سهم را در رخداد سوانح به خود اختصاص داده (%۲/۸۳) که مهمترین دلیل آن غالب بودن شرایط جوی صافی در کشور و افزایش تردد و ترافیک در چنین شرایطی است. در بین شرایط نامساعد جوی بارندگی (%۸/۴۳) سهم بیشتری از دیگر شرایط دارد و سایر شرایط از قبیل ابری (%۳/۳۷)، برف (%۶/۱۲)، مه (%۷/۵) و توفان (%۶/.) به ترتیب سهم کمتری را به خود اختصاص داده­اند(۵۵).
جدول۲-۳- سهم شرایط جوی در تصادفات جاده­ای در کشور بین سال­های ۱۳۷۷-۱۳۶۹

درصد