شکل ۳-۷- واحدهای هیدرولوژیک منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………۳۷
شکل ۳-۸-پروفیل طولی رودخانه قزلار چای و امامقلی چای ۳۸
شکل ۳-۹- نمودار اقلیم نمای آمبرژه در منطقه مورد مطالعه ۴۵
شکل۳-۱۰- نمودار اقلیم نمای دومارتین و دومارتین اصلاح شده منطقه مورد مطالعه ۴۶
شکل ۳-۱۱- نمودار اقلیم نمای سیلیانینف منطقه مورد مطالعه ۴۷
شکل ۳-۱۲- نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه ۵۱
شکل ۳-۱۳- نمونه ای از فرسایش شیاری منطقه مورد مطالعه ۵۲
شکل ۳-۱۴- نمونه ای از فرسایش کنار رودخانه ای ۵۳
شکل۴-۱- نموگراف ویشمایر ..۷۰
شکل۴-۲- نقشه پوشش گیاهی حوضه آبریز سد ماکو …۷۶
شکل ۴-۳- منحنی نشان دهنده وضعیت سطح و نسبت تولید رسوب …۸۳
فصل اول
مقدمه، بیان مسئله و اهداف تحقیق
مقدمه، بیان مسئله و اهداف تحقیق ۲
۱-۱ مقدمه
سدهای مخزنی به عنوان پروژه های ملی و عظیم جز سرمایه های زیر بنائی جهت توسعه پایدار محسوب می شوند. رسوبدهی حوضه های آبخیز یکی از خصوصیات مهم هیدرولوژیکی آنهاست که در طراحی سازه ها آبی به عنوان یک مبحث اصلی مورد توجه طراحان می باشد. با احداث سد بر روی رودخانه ها دریاچه هایی در بالادست به وجود می آید. به دلیل پس زدگی آب در محل اتصال رودخانه به مخزن از سرعت جریان آب کاسته می شود، ظرفیت حمل رود خانه کم شده و پدیده رسوب گذاری در مخزن آغاز می شود در بعضی موارد پر شدن مخزن و بالا آمدن رسوبات در پشت سدهای مخزنی به قدری سریع است که عملا” عمر مفید سد را نصف می کند، از آنجایی که هزینه لایروبی و خارج کردن رسوبات از مخزن بسیار بالا بوده و با مشکلات خاص خود همراه است و همچنین باز نمودن دریچه های تحتانی به منظور خارج ساختن جریان حاوی رسوب موجب خالی شدن کامل مخزن از آب و ایجاد تنش ها و فشار هیدرو استاتیکی در بدنه سد می شود و همچنین هدایت آب حاوی رسوب از سمت دریچه ها به سمت دره پایین دست سد، موجب وارد آمدن خسارت به تاسیسات احتمالی موجود در پایین دست سد می شود. لذا عملا خارج نمودن کامل رسوبات از مخزن و استفاده از حجم کل آن در سدهای کشوری کاری دشوار و تقریبا” غیر عملی است اگر در طراحی سد مسئله رسوب مورد توجه قرار نگیرد پس از مدتی سازه های آبگیری و تاسیسات نیروگاههای برق آبی با مشکل جدی مواجه می گردند. لذا به نظر می رسد که میزان و وضعیت توزیع رسوب در مخزن باید قبل از ساخت سد مورد توجه قرار گیرد، و بعد از طراحی نیز مورد ارزیابی قرار گیرد اگر لازم بود اقدامات مدیریتی انجام شود.
مقدمه، بیان مسئله و اهداف تحقیق ۳
۱-۲- بیان مسئله
روش های متعددی جهت تخمین بار رسوبی رود خانه ها در منابع ملی مختلف ارائه شده است که غالبا” تجربی بوده و بعضی نیز از روی اندازه گیری های رودخانه ای تدوین شده اند که آنها نیز بدون خطا نمی باشند. هیدروگرافی و رسوب سنجی مخازن، چنانچه با دقت انجام شود بهترین روش جهت برآورد پتانسیل تولید رسوب حوضه آبخیز بالادست سد مخزنی می باشد، در حین انجام عملیات هیدروگرافی می توان، پروفیل رسوب گذاری در مخزن، محاسبه حجم و ارتفاع مخزن، وزن مخصوص نهشته ها و غیره را مورد بررسی قرار داد. نظر به اینکه سالانه مقدار قابل توجهی رسوب وارد مخزن سدها شده و باعث کاهش حجم کل و حجم مفید مخزن می گردد، لذا انجام عملیات هیدرو گرافی به صورت دوره ای جهت دستیابی به احجام واقعی مخزن به منظور استفاده از آن ها در مدیریت منابع آب سدها و مصارف پایین دست ضروری می باشد. اغلب رسوباتی که در مخازن سدها انباشته می شوند از فرسایش حوضه آبریز سدها بوسیله آب های سطحی ناشی از ریزش های شدید جوی بوجود می آیند. شدت فرسایش حوضه های آبریز و در نتیجه سرعت کاهش حجم مفید مخزن سدها بستگی کامل به شرایط حوضه آبریز، توپوگرافی،پوشش گیاهی ، مدیریت بهره برداری از مراتع، اقلیم منطقه، میزان نزولات جوی و نوع آنها، پراکنش نزولات و غیره دارد. اغلب سدهایی که تاکنون با مشکل رسوب و کاهش عمر مفید مواجه بوده اند مخصوصا” سدهای کشورمان به علت عدم برنامه ریزی صحیح در مورد حوضه آبریز و یا بهتر بگوییم در نتیجه احداث سد قبل از مطالعه کامل و اصلاح حوضه مربوطه دچار چنین مشکلاتی شده اند، به گونه ای که در بعضی موارد مانند سد سفید رود حجم مفید مخزن در کمتر از ۲۰سال بهره برداری به میزان قابل ملاحظه ای کاهش یافته است. ته نشین شدن رسوبات در مخازن سدها علاوه بر اینکه به دلیل کاهش حجم مخزن مشکلات زیادی در رابطه با تولید نیروی برق آبی و آبیاری مزارع بوجود می آورد، به دلیل حرکت رسوبات به طرف دریچه های آبگیری و عبور ذرات رسوبی از درون دریچه ها مشکلات زیادی برای تاسیسات سد از قبیل دریچه ها، توربین ها و سایر تاسیسات بوجود می آورد. از آنجایی که انباشته شدن رسوبات در مخزن سدها به دلیل عمق زیاد آب روی آنها منجر به تراکم فوق العاده زیاد و چسبندگی ذرات می شود، لذا خارج نمودن رسوبات از مخزن جهت تمدید ظرفیت آن با مشکل مواجه بوده و مستلزم صرف هزینه های زیاد و ایجاد وقفه در بهره برداری سد می گردد، به گونه ای که در بعضی موارد هزینه بازیابی حجم از دست رفته برابر و یا حتی بیشتر از احداث سد جدید می باشد. لذا بهترین راه برای عدم مواجه شدن با چنین مشکلاتی برنامه ریزی و اجرای طرح های آبخیزداری و دقت در انتخاب محل مناسب سد قبل از اجرا می باشد.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
مقدمه، بیان مسئله و اهداف تحقیق ۴
۱-۳- هدف تحقیق
هدف اصلی دراین تحقیق بررسی فرسایش حوضه آبریز سدماکو با مدل های تجربی EPM و MPSIACو برآورد میزان رسوب وارد شده به مخزن سد با بهره گرفتن از دو مدل تجربی است و همچنین مقایسه میزان رسوب بدست بوسیله مدل های تجربی EPM و MPSIAC با هیدروگرافی های انجام شده سد ماکو در سال۱۳۸۲ و ۱۳۸۷و در نهایت اعتبار سنجی مدل ها با بهره گرفتن از میانگین قدر مطلق خطا، جذر میانگین مربعات خطا و میانگین قدر مطلق خطا نسبی، انتخاب و پیشنهاد بهترین مدل از بین دو مدل تجربی EPM و MPSIAC برای حوضه آبریز سد ماکو است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند در بهبود هر چه بیشتر مدیریت منابع آب و مدیریت بهره برداری سد مذکور مفید واقع گردد.
۱-۴- فرضیه
در مطالعات مشاور طراح میزان ۵۵/۰ میلیون تن در سال به عنوان متوسط رسوب ورودی به مخزن سد ماکو پیش بینی شده که شواهد و آمار موجود نشان می دهد که مقادیر واقعی خیلی بیشتر از این میزان بوده است. حال در این مطالعه با بهره گرفتن از مدل EPM و MPSIAC به بررسی میزان آورد رسوب بوسیله دو حوضه امامقلی چای و قزلار چای به مخزن سد ماکو خواهیم پرداخت. مدلEPM و MPSIAC فرسایش و رسوب را به صورت کمی برآورد می کند. در ایران مدل EPM و MPSIAC نسبت به سایر مدل های تجربی بیشتر استفاده می شود . مدل EPM و MPSIAC در ارزیابی فرسایش و رسوب حوزه های فاقد آمار و اطلاعات از دقت نسبتاً خوبی برخوردار است. همچنین در مدل EPM به عوامل موثر در تولید رسوب و فرسایش از قبیل رواناب و پوشش گیاهی توجه نشده است
۱-۵- معرفی فصل های پایان نامه
در فصل اول که مقدمه ای بر گزارش حاضر است به بیان مسئله و اساس تحقیق پرداخته شده و فرضیه ها و اهداف تحقیق مشخص شده است. فصل دوم شامل شرح مفاهیم اساسی بحث و مروری برتحقیقات صورت گرفته در زمینه فرسایش و رسوب بوسیله دو مدل تجربی EPM و MPSIACدر داخل و خارج کشور می باشد. در فصل سوم به معرفی منطقه مورد مطالعه پرداخته و روش ها و مدل های مورد استفاده برای انجام تحقیق شرح داده شده اند در فصل چهارم نتایج حاصل از کاربرد روش های مشروحه در فصل سوم برای حوضه سد ماکو بیان و نتایج حاصله با یکدیگر مقایسه گردیده است، نهایتا” در فصل پنجم نتیجه گیری تحقیق پیش رو و پیشنهادات لازم ارائه گردیده است.
فصل دوم
مفاهیم و پیشینه تحقیق
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۶
مقدمه
خاک، یکی از مهم ترین منابع طبیعی هر کشور محسوب می گردد. بشر در طی تاریخ تکاملی خود, همواره از خاک به عنوان بستری برای کشت و کار محصولات کشاورزی و تامین نیاز های غذایی استفاده نموده است تا ادامه ی حیات خود را تضمین سازد. یکی از عواملی که در کشاورزی، بسیار مورد توجه قرار می گیرد و عامل اصلی نابودی بسیاری از زمین های حاصلخیز کشاورزی و تبدیل آن ها به مکان های غیر قابل کشت می باشد، پدیده"فرسایش خاک"است.
در مناطقی که فرسایش کنترل نمی شود عمق خاک به تدریج کاهش می یابد و حاصل خیزی خود را از دست می دهد. فرسایش خاک نه تنها سبب فقیر شدن مزارع می گردد واز این راه خسارت های جبران ناپذیری بر جای می گذارد بلکه با رسوب گذاری در آبراهه ها، مخازن سد ها و بنادر و کاهش ظرفیت آبگیری آن ها زیان های فراوانی را موجب می گردد. اگر به ارزش اقتصادی خاک و اهمیت زیاد آن در حیات انسان توجه گردد معلوم می شود که این گوهر گرانبهای طبیعت سر منشأ تولید تمامی مایحتاج اولیه بشر و تامین کننده نیازهای کلیه موجودات زنده می باشد که زندگی انسان وابسته به آنان است. کیفیت آب در حوضه های آبریز تا حد بسیار زیادی به کمیت و کیفیت فرسایش و رسوب وابسته است. بطور کلی عمده فرسایش مربوط به فرسایش خاک و رسوبات در بالا دست حوضه می باشد که در نتیجه عملیاتی مانند کشاورزی، بهره برداری های بی رویه از جنگل ها و مراتع صورت می پذیرد.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۷
فرسایش خاک همواره در طی قرن های مختلف یکی از خطرات جدی و تهدید کننده ی رفاه وآبادی هر جامعه محسوب می شده است. بر پایه بر آورده های انجام شده سالیانه چندین میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان بر اثر فرسایش خاک به کام نابودی کشیده می شوند. فائو (۱۹۹۱)یش بینی نموده است که مقدار فرسایش در ایران در سال ۱۳۹۰به۵/۴میلیارد تن برسد. فعل و انفعالات فرسایش خاک و جایگزینى اراضی غیر قابل کشت بجای بسترهای حاصلخیز خاک، تاسف انگیز است واین فرایند، باعث مهاجرت هزاران نفر از روستاییان به سمت شهرها شده است. بنابراین تردیدی نیست که پیشرفت و دوام کشاورزی مستلزم به کار بردن روش های مناسب ومؤثر برای جلو گیری یا کم نمودن شست وشو و هدرروی خاک می باشد. تلاش در جهت کاهش مقدار فرسایش با هدف نزدیک نمودن آن به مقدارخاک تشکیل یافته از جمله اقدامات مؤثری است که خواهد توانست منابع آب و خاک کشور را در شرایط مطلوب خود حفظ نماید. به عقیده ی عموم کار شناسان، مهم ترین علت فرسایش خاک عوامل انسانی است. افزایش رشد جمعیت نیازهای اقتصادی زیادی را به دنبال داشته است چرا که یکی از اساسی ترین نیاز های جمعیت موجود در کشور تامین مسکن می باشد و افراد سود جو، از این نیاز آگاهی دارند و به تخریب جنگل ها می پردازند متأسفانه ناتوانی مراکز ترویجی در اشاعه ی فرهنگ استفاده صحیح از جنگل ها و مراتع بر اساس اصول علمی و فقدان مدارس آموزش منابع طبیعی کافی برای روستاییان و عشایر از علل دیگر روند تصاعدی بالا می باشد. بر مبنای دلایل فوق انسان از طریق برهم زدن تعادل طبیعی، گونه های گیاهی با ارزش جای خود را به گونه های کم ارزش و خشبی می دهد، به تدریج نفوذپذیری خاک کاهش یافته و به تبع آن میزان ضریب رواناب به شدت افزایش می یابد. این هرز آب ها به جای نفوذ در زمین و تغذیه سفره های آب زیر زمینی، در سطح زمین جاری شده و بدلیل مسدود و یا انباشته شدن آبراهه ها و کاهش ظرفیت آن ها، هرزآب ها در تمام سطح اراضی جاری شده و به سیل تبدیل می گردند. در واقع آب حاصل از بارش بویژه بارندگی که موهبتی الهی و مایه ی حیات محسوب می شود، بواسطه ی فرسایش به بلایی خانمان سوز و زیان بار مبدل می گردد. و همچنین انسان با افزایش تعداد دام در سطح مراتع و تخریب غیر قانونی جنگل ها، عدم کاربری صحیح اراضی کشاورزی، استفاده نادرست از منابع آب وگاهی از طریق احداث خطوط جاده ای و بهره بر دارى غلط از معادن، فرسایش خاک را از حالت طبیعی و معمول خود خارج ساخته است و بر آن دامن زده است. علاوه بر این می توان به عدم تخصیص بودجه ی مناسب برای مبارزه با پیشرفت بیابان و هم چنین عدم توجه به حفظ زمین های زیر کشت اشاره نمود.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۸
با نیم نگاهی به تاریخچه ی کشاورزی کشور های توسعه یافته (مانند آمریکا ،فرانسه وژاپن) می توان دریافت که این کشورها دارای برنامه ریزی صحیح در بخش کشاورزی می باشند وکمبود بودجه ی بخش صنعت خویش را از درآمدهای بخش کشاورزی تامین می کنند.
متاسفانه در کشور ما به دلیل توجه بیشتر مسؤولان کشوری به بخش صنعت وعدم توجه آنان به بخش کشاورزی و نادیده گرفتن مشکلات آن باعث شده است که مسیر قهقرایی تخریب اراضی کشاورزی در سالیان اخیر سرعت بیشتری به خود بگیرد. بنابراین نباید مسأله ى حفاظت خاک را کوچک و کم اهمیت شمرد و توجه هر چه بیشتر و بهتر به این موضوع می تواند آینده جمعیت ایران را تامین سازد. در واقع به منظور جلوگیری از فرسایش خاک که به معنی کاهش میزان تلفات خاک می باشند بایستی سرعت فرسایش تقریبا” برابر سرعت طبیعی تلفات خاک گردد و آیت امر بستگی به انتخاب راهکارهای مناسب درجهت حفاظت خاک دارد.
تعریف فرسایش
کلمه فرسایش (اروژن[۱]) از ریشه لاتین “ارودرى[۲]” به معنی “ساییدگی” گرفته شده است و عبارت از ساییدگی سطح زمین یا “کاهش تدریج مواد” می باشد. به طور کلی فرسایش به فرآیندی گفته می شود که طی آن ذرات خاک از بستر اصلی خود جدا می شوند و به کمک یک عامل انتقال دهنده (مانند آب یا باد) به مکان دیگری حمل می گردند در علم کشاورزی فرسایش خاک انتقال یا حرکت خاک از نقطه ی به نقطه ی دیگر درسطح زمین می گویند که باعث تخریب اراضی وکاهش حاصلخیز ی خاک می شود.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۹
۲-۳- عوامل مؤثر بر فر سایش خاک
فرسایش یک پدیده ی تسطیح یا هموار کننده ی سطح زمین است به این معنی که خاک ها و قلوه سنگ ها درطی فرایند فرسایش از نقاط مرتفع تر به محل های پست تر حرکت مى کنند که نیرو های مختلفی دراین رابطه تاثیر گذار می باشند. به طور کلی فاکتور های که بر مقدار فرسایش اثر گذار هستند در سه گروه خلاصه می شوند:
۲-۳-۱- عامل انرژی
انرژی اولیه برای سست شدن بستر سنگ وخاک و به حرکت در آمدن آن ها می تواند تحت تاثیر نیرو های مختلف تامین گردد که در زیر به برخی از مهم ترین آن ها اشاره می گردد.
۲-۳-۱-۱- شیب زمین
شیب زیاد باعث تسریع جریان آب می شود و به همان نسبت، میزان فرسایش و هدرروی آب افزایش پیدا می کند. طول شیب نیز اهمیت دارد، چون هر قدر شیب ادامه ی بیشتری داشته باشد، بر مقدار جریان سطحی آب افزوده خواهد شد.
۲-۳-۱-۲- باد
باد به خودی خود نمی تواند صخره ها بفرساید ولی وقتی همراه خود ذرات معلق سیلت و رس حمل می کند یا ذرات شن را به صورت خزش وجهش منتقل می کند، موجب ساییده شدن(حتی سخت ترین صخره ها ) می گردد. این عمل، شبیه حرکت با دور آهسته ی عمل سنباده کشی است که به منظور تمیز کردن سطح فلزات، قبل از رنگ کردن آن ها، مورد استفاده قرار می گیرد.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۱۰
۲-۳-۱-۳- مقدار کل بارندگی و شدت آن ها
بارندگی زیاد در صورت که ریزش آن آرام باشد فرسایش زیادی ایجاد نمی کند؛ در حالی که باران هاى شدید، حتی به مقدار کم موجب فرسایش زیاد می شوند. در فصل سرما که زمین منجمد می شود و در فصل رشد گیاهان که پوشش گیاهی انبوه است، بارندگی اثر فرسایش کمتری دارد.
(Kim & et al, 2010)
تعهد مستمر
محاسبه هزینه و مزایای ترک رابطه (اقتصادی و اجتماعی)
(Ruyter, Moorman, & Lemmink, 2001)
ادامه رابطه به دلیل نبودن جایگزین
(Ruyter, Moorman, & Lemmink, 2001)
اجبار به ادامه رابطه با برند
(یزدان دوست, ۱۳۹۱)
۳-۷ جامعه آماری
۳-۷-۱ تعریف جامعه آماری
با توجه به تعریف، یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر تمایل دارد درباره صفت (صفت‌ها) متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد. (سرمد، بازرگان وحجازی، ۱۳۸۴،ص.۱۷۵)
جامعه آماری تحقیق حاضر متشکل از کلیه افرادی است که به یکی از مراکز اصلی خرید گوشی تلفن همراه: پاساژ علاءالدین، بازار موبایل ایران (خیابان حافظ) و سایر فروشگاههای موبایل محدودۀ خیابان جمهوری مراجعه میکردند.
۳-۷-۲ نمونه‌گیری
مراجعه به بخشی از جامعه آماری جهت شناسایی همه آن را روش نمونه‌گیری می‌انجامند. انجام این کار زمانی امکان‌پذیر است که بخشی از جامعه کلیه صفات و ویژگی‌های جامعه آماری را دارا باشند و بتوان آن را نمایشگر جامعه محسوب نمود. پس نمونه آماری به بخشی از جامعه آماری اطلاق می‌شود که ویژگی‌ها و صفات جامعه آماری را در خود داشته باشد و محقق بتواند با مطالعه آن بخش، درباره جامعه آماری قضاوت کند. درعین‌حال نمونه آماری باید قابل‌دسترسی بوده و امکان مطالعه آن توسط محقق فراهم باشد. به طوری که از توضیح درباره نمونه آماری روشن می‌شود (سکاران, ۱۳۸۱)
نمونۀ ما کلیۀ مشتریانی هستند که در مقطع جمع آوری داده ها به فروشگاه های مذکور مراجعه می کنند و روش نمونه گیری مورد استفاده،غیر احتمالی در دسترس میباشد. نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس متضمن گردآوری اطلاعات از اعضایی از جامعه است که برای ارائه اطلاعات براحتی در دسترس قرار دارند. (دانایی فرد، الوانی و آذر،۱۳۸۶،ص.۳۲۱)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۳-۷-۳ برآورد حجم نمونه
از آنجا که جامعه مورد نظر در این تحقیق نامحدود میباشد، برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران[۱۰۹] استفاده شده است که به شرح زیر میباشد:
که در این فرمول N حجم جامعه مورد نظر را نشان می دهد، t اندازه متغیر در توزیع نرمال است که از جدول مربوط در سطح احتمال مورد نظر استخراج می شود (۱٫۹۶=t در سطح ۹۵ درصد)، p درصد توزیع صفت در جامعه یعنی نسبت درصد افرادی است که دارای صفت مورد مطالعه می باشند (۰٫۵)، q درصد افرادی است که فاقد آن صفت در جامعه هستند (۰٫۵) و d هم تفاضل نسبت واقعی صفت در جامعه با میزان تخمین محقق برای وجود آن صفت در جامعه است که حداکثر نسبت آن تا ۰٫۰۵ است.
۳-۸ روش گردآوری داده ها
گردآوری داده های مورد نیاز تحقیق یکی از مراحل اساسی آن است. مرحله گردآوری داده ها آغاز فرایندی است که طی آن محقق یافته‌های میدانی و کتابخانه‌ای را گردآوری می‌کند و به روش استقرائی به فشرده‌سازی آنها از طریق طبقه‌بندی و سپس تجزیه و تحلیل می‌پردازد و فرضیه‌های تدوین‌شده خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت حکم صادر می‌کند و پاسخ مساله تحقیق را به اتکای آنها می‌یابد. چنانچه گردآوری داده ها به شکل منظم و صحیح صورت پذیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از آنها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد در گردآوری داده ها محقق باید به دو اصل اساسی توجه نماید:
الف) اصل صحت: محقق باید از درستی و صحت داده‌های خود اطمینان حاصل نماید.
ب) اصل دقت: داده‌های آماری که از منابع میدانی و کتابخانه‌ای گردآوری و در ابزارهای مربوط به آنها درج می‌شود، در مراحل مختلف فرایند تحقیق مورد جابجایی، کاربردی، ارتباط و … قرار می‌گیرد؛ محقق باید در هر مرحله شخصاً یا به وسیله افراد مطمئن دیگر به بازنگری آنها بپردازد.
روش‌های گردآوری اطلاعات را به طور کلی به۲ طبقه می‌توان تقسیم کرد:
روش‌های کتابخانه‌ای: بسته به نوع سند و موضوع تحقیق ممکن است با بهره گرفتن از فیش یا جدول یا نقشه و کروکی یا فرم‌های شبه پرسشنامه یا ترکیبی از همه آنها انجام پذیرد.
روش‌های میدانی: که از شهرت بیشتری برخوردارند عبارت‌اند از: روش پرسشنامه‌ای، روش مصاحبه، روش مشاهده، روش آزمون و روش‌های صوتی و تصویری.
برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز این تحقیق نیز از دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده‌شده است.
- مطالعات کتابخانه‌ای: شامل مطالعه کتب، مقالات، مجلات و منابع اطلاعاتی و پایگاه‌های علمی اینترنتی بوده است.
بند چهارم: تفکیک بین مسئولیت موضوعی اشخاص
نظریه دیگری که در این مورد بیان شده، از این لحاظ که قائل به تفکیک بین مسئولیت موضوعی اشخاص است بر دیگر نظریه ها برتری دارد. . ماده ۱ قانون جدید چنین مقرر می دارد: «کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی و ریلی اعم از این که اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند مکلفند وسایل نقلیه مذکور را در قبال خسارت بدنی و مالی که در اثر حـوادث وسـایل نقـلیه مزبور و یا یـدک و تریلر مـتصل به آن ها و یا مـحمولات آن ها به اشخاص ثالث وارد می‌شود
حداقل به مقدار مندرج در ماده (۴) این قانون نزدیکی از شـرکت های بیمه که مجـوز فعالیت در این رشته را از بیمه مرکزی ایران داشته باشد، بیمه نمایند».
در واقع این نظریه کسانی را که ممکن است دارنده وسیله نقلیه بر اساس ماده یک موضوع این قانون باشند را بر چند دسته تقسیم می کند:
۱- مالک، ۲- متصرف غیرقانونی، ۳- متصرف قانونی که وسیله نقلیه مورد نظر این قانون را در جهت منافع مالک در تصرف دارد، ۴- متصرف قانونی که وسیله نقلیه را در جهت منافع خود در تصرف دارد:
۱- در مورد مالک تردیدی وجود ندارد مسئولیت موضوعی که در ماده یک قانون بیمه اجباری پیش بینی شده است،شامل او می شود.
۲- از مصادیق تصرف غیرقانونی، سرقت وغصب هستند. قانون مدنی در ماده ۳۱۵ تکلیف غاصب و اشخاصی را که در حکم غاصب هستند را روشن کرده است. ماده ۳۱۵ قانون مدنی چنین مقرر کرده است: «غاصب مسئول هر نقص وعیبی است که در زمان تصرف او به مال مغصوب وارد شده باشد هر چند مستند به فعل او نباشد».
بنابراین غاصب و هر شخصی که در حکم غاصب است در هر حال با توجه به ماده ۳۱۵ قانون مدنی ضامن هرگونه تلف یا نقص وعیبی هستند که بر عین مال مغصوب یا منافع آن وارد می آید.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
پس در صورتی که وسیله نقلیه در تصرف متصرف غیر قانونی باشد مالک مسئولیت آن را بر عهده نخواهد داشت. هیأت عمومی دیوان کشور فرانسه نیز در حکمی که در پرونده فرانک علیه کنو صادر کرد و چنین گفت: «راجع به خواسته خواهان … اعلام می دارد که تصادف هنگامی رخ داده بود که فرانک به دلیل دزدیده شدن خودرو دیگر آن را در اختیار نداشت و برای او هیچ گونه امکانی نبود که از خودرو مراقبت کند. لذا رأی به نفع مالک صادر کرد. این نظر تاکنون در فرانسه مورد عنایت و اعتبار است».[۳۸]
البته یک نظریه شاذ در این مورد وجود دارد که چنین بیان شده است: «هرگاه دزدی اتومبیلی را برباید و در هنگام راندن با اتومبیل فرد دیگری تصادف کند با توجه به ماده ۳ قانون بیمه اجباری که مقرر کرده است از تاریخ انتقال وسیله نقلیه کلیه تعهدات ناشی از قرار داد بیمه به منتقل الیه وسیله نقلیه منتقل می شود به روشنی بر می آید که مالک اتومبیل مسئول جبران خسارت به زیان دیده است».[۳۹]
اما همان طور که گفته شد این نظر، یک نظریه شاذ وغیرمنصفانه است که با عدالت و مبانی حقوقی سازگاری ندارد زیرا سخت ترین راه حل ها را باید در مورد غاصب اعمال کرد: «یؤخذ الغاصب بأشق الاحوال».
سؤالی که باقی می ماند این است که آیا غاصب می تواند از تعهدات بیمه گر در قانون بیمه سود ببرد؟
پاسخ منفی است. زیرا با توجه به قاعده «علی الید ما اخذت حتی تودی» غاصب یا هرکس که به عدوان و بدون اجازه صاحب آن مال یا بدون اجازه قانونگذار مال دیگری را در اختیار می گیرد باید فوراً آن مال را به صاحبش رد کند و همچنین اگر مال دیگری تلف شده باشد خواه به وسیله خود غاصب خواه حتی در اثر قوه قاهره شخص غاصب مسئول است.[۴۰]
بنابراین اگر شرکت بیمه در اجرای قرار داد بیمه خسارت های مذکور در قانون بیمه اجباری را بپردازد بیمه گر بعداً می تواند از غاصب مطالبه کند.
۳- متصرف قانونی که وسیله نقلیه را برای منافع مالک در اختیار دارد.مثال مشخص آن امانت یعنی ودیعه است.فرض این مورد وقتی است که مالک وسیله نقلیه خود را به دوستی می سپارد و او نیز وسیله نقلیه را برای احسان در پارکینگ یا در حیات منزل خود پارک می کند اگر به علت اتصال سیم برق، در اتومبیل آتش سوزی صورت بگیرد و گذشته از اتومبیل مورد ودیعه، به اتومبیل های دیگر و از جمله به اتومبیل امین آسیبی برسد حدود مسئولیت امین چیست؟
باید گفت که امین باید مانند یک مالک دلسوز مال امانتی را نگهداری کند بنابراین در این مثال در صورتی که امین تعدی و تفریط نکرده باشد بدون تردید مسئول تلف یا نقص و عیب مال مورد امانت نیست.همچنین در مورد خساراتی که به اموال دیگران نیز وارد شده است امین را نمی توان مسئول دانست زیرا مال مورد امانت برای منافع صاحب اتومبیل بوده نه برای حفظ منافع امین، لذا محسن نیز محسوب می شود و ما علی المحسنین من سبیل.
اما در صورتی که سبب سرقت و یا حریق خود مستودع باشد چنانکه از وجود مال امانتی نزد خود در خارج گفته باشد تا دزدان بر آن آگاه شوند یا عامدانه حریقی روشن نماید و علم آن را دارد که احتمال سرایت آتش به اتومبیل است مستودع ضامن خسارت و تلف شدن اتومبیل خواهد بود زیرا در نگهداری اتومبیل تعدی و تفریط کرده است.[۴۱]
۴- در صورتی که متصرف قانونی، وسیله نقلیه را برای مصلحت و منفعت خود در اختیار داشته باشد.مانند این که وسیله نقلیه در اجاره بنگاهی باشد. در این صورت دو گونه استدلال می توان کرد:
الف- درست است که وسیله نقلیه در اجاره بنگاه یا شخص دیگر است ولی منافع وسیله نقلیه در واقع از آن مالک بوده است و او منافع مزبور را در مقابل دریافت عوض در اختیار بنگاه یا شخص دیگری قرار داده است.
بنابراین بر مبنای اصل تلازم ملک و نماء که مدلول روایت الخراج بالضمان است ضمان مال با همه ویژگی هایش از آن مالک است.و این نتیجه همان قاعده (من له الغنم فعلیه الغرم)است،پس اگر وسیله نقلیه طبق قانون بیمه شده باشد مسئولیت جبران خسارت به عهده شرکت بیمه گر است و گرنه به عهده مالک است.
اما در صورتی که اتومبیل به راننده عاریه داده شود و عاریه گیرنده نسبت به مال مورد عاریه تعدی و تفریط کند به طوری که صفت امانت او زائل شود راننده ضامن هر نقص وتلفی است که متوجه مال عاریه شود اگرچه مستند به فعل او نباشد
بنابراین هرگاه کسی اتومبیلی را عاریه نماید که برای گردش به شمیران برود وعاریه گیرنده به قصد رفتن به دماوند از تهران خارج شود ودر سه کیلومتری از تهران اتومبیل بسوزد عاریه گیرنده ضامن است اگرچه کارشناسان فنی گواهی نمایند که حریق در اثر اتصال برق بوده است که حتی اگر در راه شمیران هم می رفت دچار آن می گردید.[۴۲]
ب- از طرفی نیز می توان گفت که متصرفی که در جهت منافع خود وسیله نقلیه را در تصرف دارد مثل مستأجر و مستعیر و غیر آن اگرچه امین است ولی چون برای منافع خود در آن مال تصرف می کند لذا هر آنچه که در فرض الف گفته شد درباره او نیز صدق می کند. همچنین قاعده (من له الغنم فعلیه الغرم) هم می تواند درباره او مصداق داشته باشد زیرا وقتی منافع مال از آن اوست و خود او نیز نسبت به آن سلطه معنوی دارد و طبق تبصره ۱ ماده ۱ قانون بیمه اجباری متصرف نیز شمرده می شود.هیچ مشکلی برای آن که مشمول ماده ۱ قانون مزبور شود وجود ندارد وهمین نظر اولی است.[۴۳]
بند پنجم: مسئولیت تضامنی مالک و راننده
از طرفی نظریه دیگری که می تواند در کنار دیگر نظریه ها مطرح شود اما حقوقدانان به آن توجه کافی نداشته اند، نظریه مسئولیت تضامنی است، تعریفی که از مسئولیت تضامنی شده این است که در صورت تعدد بدهکاران طلبکار می تواند طلب را از هر یک از آنان مطالبه کند.[۴۴]
در صورتی که مالک، وسیله نقلیه خود را در اختیار فرد فاقد مهارت قرار داده یا حفاظت متعارف را از وسیله نقلیه خود ننموده باشد بر اساس قاعده تسبیب در مقابل زیان دیده مسئول است و از طرفی راننده به این دلیل که باعث ایجاد خسارت به اتومبیل شده مسئولیت دارد. بنابراین اگر اتومبیل بیمه نباشد شخص زیان دیده می تواند به هر کدام از مالک یا راننده که مسئولیت تضامنی دارند بابت مطالبه تمام خسارت خود رجوع کند، اما چون راننده مدیون اصلی محسوب می شود در صورتی که شخص زیان دیده به مالک رجوع کرد، مالک حق دارد پس از جبران خسارت به راننده یعنی همان مدیون اصلی رجوع کند.[۴۵]
همچنین بر اساس این نظریه در صورتی که اتومبیل توسط مالک، بیمه شده باشد اگر شخص زیان دیده به بیمه گر جهت مطالبه خسارت خود مراجعه نماید شرکت بیمه می تواند پس از جبران خسارت ،بابت تمام خساراتی که پرداخت کرده به مدیون اصلی یا همان راننده رجوع کند، زیرا تعهد بیمه گر التزام به تأدیه است نه دین. بنابراین تنها باید خسارت را جبران کند نه دین، بیمه گری که مسئولیت راننده را پوشش داده است نقش فعالی را ایفاء کرده و با پرداخت خسارت به زیان دیده، خسارت وارده به زیان دیده را سریع تر و بهتر جبران می کند، زیرا هدف از تصویب قانون بیمه اجباری حمایت از حقوق زیان دیدگان است که خسارت زیان دیده هر چه زودتر وسریعتر داده شود و هیچ خسارتی بدون جبران باقی نمانده و بدیهی است که بعد از پرداخت خسارت، بیمه گر به مدیون اصلی می تواند رجوع کند.
البته از نظر نگارنده نظریه مسئولیت تضامنی به دلیل نداشتن سازگاری با عدالت حقوقی از این جهت که راننده را در نهایت مدیون اصلی می داند قابل نقد است،بنابراین پیشنهاد می شود در صورتی که زیان دیده به مالک یا راننده وسیله نقلیه رجوع کرد هر کدام از آن دو به میزان مسئولیت خودشان جبران خسارت کنند و دلیل قانونی که می توان به آن استناد کرد مستفاد از ماده ۱۴ قانون مسئولیت مدنی مصوب سال ۱۳۳۹ است.
ماده ۱۴ مقرر می دارد: «در مورد ماده ۱۲ هرگاه چند نفر مجتمعاً زیانی وارد آورند،متضامناً مسئول جبران خسارت وارده هستند در این صورت میزان مسئولیت هر یک از آنان با توجه به نحوه مداخله هر یک از طرف دادگاه تعیین خواهد شد».
می توان گفت ماده ۱۴ قانون مسئولیت مدنی به عنوان یک قاعده عام عمل می کند و در هر موردی که مسئولیت تضامنی است می تواند کاربرد داشته باشد.بنابراین در صورتی که زیان دیده به مالک یا راننده وسیله نقلیه رجوع کرد،خوانده می تواند برای گرفتن آن چه که از سوی دیگری پرداخته به طرف مقابل به میزان مداخله در ورود زیان مراجعه کند.[۴۶]
بنابراین با مستفاد از ماده ۱۴ قانون مسئولیت مدنی می توان گفت مسئولیت تضامنی مالک و راننده در کنار دیگر نظریه ها پابرجاست به طوری که با عدالت حقوقی نیز سازگاری دارد. به عنوان مثال اگر راننده مأذون با اتومبیل مالک مرتکب خسارتی شد راننده به سه چهارم پرداخت خسارت محکوم شود و مالک نیز به یک چهارم پرداخت خسارت محکوم شود.بنابراین با مستفاد از ماده ۱۴ قانون مسئولیت مدنی هم مالک و هم راننده با توجه به نحوه دخالت مسئول هستند واگر زیان دیده به راننده بابت تمام خسارت رجوع کرد،راننده نیز بعد از پرداخت خسارت حق دارد بابت آن مقدار از خسارتی که به نیابت از مالک پرداخت کرده به او رجوع کند.
بنابراین مسئولیت مدنی مالک وسیله نقلیه مانع از مسئولیت شخصی که حادثه منسوب به فعل یا ترک فعل وی است، نمی‌شود ونوعی مسئولیت تضامنی برای مالک و مسئول حادثه ایجاد شده است.
نتیجه گیری فصل:
زندگی بشر پیوسته در حال تغییر و دگرگونی است. شکل‌گیری پدید‌ه‌ای نوین زمینه طرح مسایل نوظهور را در عرصه‌های گوناگون فراهم می‌آورد که اصولاً چارچوب‌های سنت پاسخگوی نیازها و تنش‌هایی که در تقابل با این رخدادها مطرح می‌شوند، نیست. همین امر ضرورت دخالت قانونگذار در جهت کاهش آسیبهای ناشی از این پدیده ناگوار را به خوبی توجیه می‌کند. قانون جدید بیمه اجباری مصوب ۱۳۸۷ می‌کوشد تا از طرق گوناگون به حمایت از زیان‌دیدگان بپردازد و همه خسارات وارده بر آن ها را به مطلوب‌ترین شکل جبران کند. یکی از ابتکارات قانونگذار در راستای دستیابی به این هدف روشنتر کردن مفهوم دارنده و نیز پیش‌بینی صندوق خسارات بدنی است.
در مورد تمیز مسئول حادثه که مسئولیت موضوعی ناشی از حوادث رانندگی بر چه کسی تحمیل می شود؛ مالک یا راننده وسیله نقلیه؟همان طور که گفتیم: قوانین کشورهای پیشرفته به این جهت پیش می رود که مالک وسیله نقلیه مسئول حوادث رانندگی است. اما قانون کشور ما به صراحت بیان نکرده بود که چه کسی مسئول حوادث و جبران خسارت زیان دیده است که این خود از ایرادها و نواقصی بود که بر قانون اصلاحیه قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسیله نقلیه موتوری زمینی سال ۱۳۸۷ وارد می شد.عده ای معتقد بودند که مالک مسئول جبران خسارت زیان دیده است و مهم ترین دلیل آن ها این بود که مالک به طور غالب بر مال خودش سلطه دارد و آسان ترین راه دست یابی به جبران خسارت، مسئول دانستن شخصی است که نزدیک ترین رابطه را با وسیله نقلیه دارد.
عده دیگری از حقوقدانان نیز معتقد بودند که راننده مسئول تصادفات ناشی از حوادث رانندگی است مهم ترین دلیل آن ها ماده ۳۳۶ قانون مجازات اسلامی بود که از راننده صحبت می کند و او را مسئول کیفری و مدنی می داند.
نظریه دیگری که در کنار دیگر نظریه ها می توانست بیان شود نظریه مسئولیت تضامنی مالک و راننده وسیله نقلیه بود و مهم ترین دلیل این نظریه مستفاد از ماده ۱۴ قانون مسئولیت مدنی بود،که زیان دیده به هر کدام از مالک و راننده می تواند رجوع کند اما سپس خوانده می تواند با توجه به نحوه مداخله برای گرفتن آن چه از سوی دیگری پرداخته به او رجوع کند.
در نهایت نظریه ای که قائل به تفکیک بود مطرح شد براین اساس کسانی که ممکن بود، دارنده وسیله نقلیه بر اساس ماده یک موضوع این قانون باشند بر چهار دسته تقسیم می شدند:
۱-مالک، ۲- متصرف غیرقانونی، ۳- متصرف قانونی که وسیله نقلیه مورد نظر این قانون را در جهت منافع مالک در تصرف دارد، ۴- متصرف قانونی که وسیله نقلیه را در جهت منافع خود در تصرف داردکه این نظریه به دلیل سازگاری بیشتر با قانون و فقه اسلامی و بیان فروض مختلف نظریه مورد قبول و برتر بیان شد.
فصل دوم:
مبنای حقوقی مسئولیت دارندگان
وسیله نقلیه موتوری زمینی و
حدود آن
نقش مهمی که امروزه وسیله نقلیه و زیان های ناشی از آن در جامعه ایفا می کند، به مسئله ی مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی اهمیت به سزایی بخشیده است. صرف نظر ازینکه مفهوم دارنده ی مسئول بر چه کسی صدق خواهد کرد، باید دید مسئولیتی که بر او بار می شود از چه مبنایی سرچشمه می گیرد؟ حساسیت این مسئله در جامعه ی امروز ایجاب می کند که از نظرات و دیدگاه های سنتی در این خصوص عبور کرده و بیش از آن در اندیشه ی ضرورتهای اجتماعی باشیم. بنابراین در اولین گام، به بررسی مبانی مسئولیت مدنی دارنده وسیله نقلیه خواهیم پرداخت (مبحث اول).
پس از مشخص شدن مبنای مسئولیت، جبران خسارت های ناشی از رانندگی نیز یکی از مهم ترین مسائلی است که امروزه حقوقدانان با آن رو به رو هستند. اینکه حدود مسئولیت دارنده ی وسیله نقلیه تا چه میزان است، کدام خسارات قابل مطالبه هستند و چه عواملی موجب رفع این مسئولیت خواهند بود از مسائلی هستند که در گام دوم به آنها می پردازیم (مبحث دوم).
مبحث اول: مبنای حقوقی مسئولیت دارنده وسایل نقلیه موتوری زمینی
انسان موجودی است معقول و برخوردار از آزادی اراده واختیار، و همین خصایص مرز جدایی او از حیوانات است، ویژگی انسان که منتج از همین خصایص است، مسئول بودن او است. در قرآن کریم آمده است که «ولاتقف مالیس لک به علم،ان السمع والبصر والفواد کل اولئک کان عنه مسئولا ».[۴۷]
لفظ مسئولیت در لغت به معنای مؤاخذه و بازخواست و مسئول به کسی اطلاق می شود که از وی سؤال و بازخواست نمایند. مسئولیت در نظام ادب فارسی از سأل به معنای پرسش، مؤاخذه وبازخواست آمده و در رواج عرفی بر مکلف یا موظف بودن فرد بر انجام یا عدم انجام امری اطلاق می گردد.تعهد و ضمان نیز به همین معنا هستند.در ادبیات انگلیسی و فرانسه به ترتیب واژه های liability ، responsibility ، la responsibilite به معنای مسئولیت است. [۴۸]
ضروریات جامعه مستلزم این است که هیچ ضرری بدون جبران باقی نماند و هر ضرری جبران گردد. اما مسئولین ضرر همیشه دارای شرایط یکسانی نیستند تا قاعده ای واحد بر همه حکومت کند گاهی مسئول حادثه اصلاً استطاعت ندارد، مثل اطفال یا ممکن است استطاعت کمی داشته باشد مثل دارنده اتومبیلی که توان جبران خسارت را ندارد در این صورت بیمه گر به این منظور که هیچ ضرری بدون جبران باقی نماند مسئول جبران خسارت زیان دیده است. [۴۹]
در کنار مبانی متفاوتی که برای جبران خسارت وارده بر افراد در نظام‌های حقوقی مورد پذیرش قرار گرفته بود نیاز به وضع مقررات خاص در زمینه مسئولیت در حوادث رانندگی، نبود کفایت مبانی پذیرفته شده را به اثبات می‌رساند.افزایش چشم گیر میزان سوانح رانندگی و زیان‌های
هنگفت ناشی از این قبیل حوادث، معضلات و گرفتاری‌های فراوانی را در دهه های اخیر پدید آورده و این در حالی است که قواعد عمومی مسئولیت مدنی که سالیان متمادی مطلوب‌ترین شکل جبران خسارت را تأمین می‌کرد، قادر به تضمین حمایت مفید از زیان دیدگان نبود.
در کشور ما نیز تکیه بر مبنای عمومی تقصیر در مسئولیت مدنی موجب محرومیت جمع کثیری از زیان‌دیدگان از جبران خسارت می‌شود، چرا‌که در بسیاری موارد در وقوع حادثه و ورود خسارت اساساً تقصیری از راننده سر نمی‌زند یا بنا به دلایلی اثبات تقصیر راننده عملاً غیر ممکن می‌شود.
۴۹۰٫۸۳۱٫۵۸۰
۱۱/۰
۵/۲۸۹۹
منطقه ۲۲
۱۱۳٫۲۶۲
۸۱۵٫۸۶۱٫۱۰۰
۱۱/۰
۳/۷۲۰۳
همان طور که مشاهده می شود منطقه ۱۲ با سرانه تماس ۰٫۲۵ درصد، بیشترین نرخ تماس را نسبت به جمعیت ساکن در مقایسه با مناطق دیگر داراست. پس از منطقه ۱۲، منطقه ۶ با سرانه تماس ۰٫۲۰ درصد رتبه دوم را دارد. این در حالی است بدون منظور نمودن عامل جمعیت بیشترین تعداد تماس در طول سال ۸۹ متعلق به منطقه ۴ می باشد.
با مقایسه سرانه تماس و سرانه اعتبار مصوب عمرانی در هر منطقه در می یابیم؛ منطقه ۱۲ با دارا بودن بیشترین سرانه تماس در سال۸۹ ، بعد از منطقه ۲۲ بیشترین سرانه اعتبار مصوب عمرانی(بودجه) را نیز داراست. اگرچه این نسبت در مورد تعدادی از مناطق، نظیر مناطق ۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷ به خوبی رعایت شده اما در مورد سایر مناطق به نظر می رسد عامل سرانه اعتبار مصوب متناسب با سرانه تماس نیست.
نمودار زیر رابطه بین جمعیت ساکن در هر منطقه، تعداد تماس و میزان اعتبار مصوب عمرانی در آن منطقه را به شکل حبابی به تصویر کشیده است:
شکل۴-۳: رابطه میان تعداد تماس، جمعیت و اعتبار مصوب عمرانی
همان طور که در شکل مشخص است محور افقی جمعیت منطقه، محور عمودی تعداد کل تماس ها در هر منطقه و اندازه هر حباب میزان اعتبار مصوب عمرانی در آن منطقه می باشد. نتایج قابل تفسیر از این نمودار در فصل بعد آورده شده است.
تحلیل داده ها با بهره گرفتن از تکنیک های داده کاوی
یکی از بهترین روش هایی که می تواند به منظور تحلیل داده های حجیم، با هدف کشف دانش، مورد استفاده قرار بگیرد، داده کاوی است. همان طور که در فصل اول گفته شد؛ داده کاوی با پردازش جامع داده ها و انجام فرایند تصمیم سازی از طریق استخراج دانشِ با ارزش از داده، تصمیم گیری را برای مدیران سازمان تسهیل می نماید. بر اساس نتایج به دست آمده از این تحلیل ها می توان وقایع و مشکلاتی که ممکن است در آینده گریبان شهر را بگیرد پیش بینی کرد و آماده ی مقابله با این مشکلات شد و در نتیجه در جهت افزایش رضایتمندی شهروندان گام برداشت.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
تکنیک های اصلی تحلیل‌های صورت گرفته در این فصل عبارتند از:
- خوشه بندی
- پیش بینی
- قوانین وابستگی
- مدل خطی تعمیم یافته
در اجرای تکنیک های داده کاوی از نرم افزار Clementine12 استفاده شده است. دلیل استفاده از این نرم افزار، توانایی آن در پردازش مجموعه های داده ای بزرگ و متداول بودن آن در میان کاربران است. در بخش آماده سازی داده ها، رسم نمودارها و جداول از نرم افزارهایی نظیر Sql server 2008، Excel 2007 و Spss 16 استفاده شده است.
لازم به ذکر است موضوعات آورده شده در ذیل، جهت تحلیل از طریق تکنیک های داده کاوی، همگی بر اساس نوع و کیفیت داده های در دسترس انتخاب شده است. بدیهی است در صورت دسترسی به دیگر داده های شهری، گستره ی انتخاب موضوع بسیار وسیع تر و متنوع تر خواهد گردید به گونه ای که حضور کارشناسان شهری و متولیان سامانه ۱۳۷ جهت انتخاب اولویت موضوع ضروری خواهد بود.
شناسایی مناطق همگن از منظر سامانه ۱۳۷
یکی از پارامترهای موثر در ارزیابی مناطق شهرداری، ارزیابی عملکرد این مناطق از دیدگاه سامانه ی مدیریت شهری ۱۳۷ می باشد. به این ترتیب که هر منطقه با توجه با شاخص هایی نظیر میزان پیام های دریافتی، سرعت و صحت انجام پیام، شرایط محیطی و جغرافیایی منطقه و … مورد ارزیابی قرار می گیرند.
اگرچه در ارزیابی مناطق به ترتیبی که در بالا بیان شد، تصویری نسبتاً کامل از وضعیت هر منطقه از منظر عملکرد آن در بخش رسیدگی به مشکلات و معضلات شهری به دست می آید، اما همگنی مناطق در میزان آمادگی و آگاهی آنان در اعلام مشکل از طریق سامانه ۱۳۷ در هیچ یک از تحلیل ها مورد توجه قرار نمی گیرد. در این بخش سعی داریم به شناسایی مناطق همگن از منظر سامانه ۱۳۷ بپردازیم. دانستن این نکته به مدیران شهری در ترسیم تصویری بزرگ تری[۶۱] از سیمای شهر کمک می کند. مدیران می توانند بر اساس میزان مشابهت و تفاوت مناطق، بسته های سیاستی – نظارتی خاص آنان را طراحی کنند تا به نیاز این مناطق در پاسخگویی به معضلات شهری موثرترین اقدام صورت پذیرد.
همان طور که در فصل دوم شرح داده شد، هنگامی که بخواهیم یک جمعیت نامنظم را به زیر گروه های منظم تقسیم کنیم در حالی که برچسب از پیش تعریف شده ای برای این کار نداریم، از خوشه بندی یا تحلیل خوشه ای استفاده می کنیم.
در این بخش به منظور شناسایی مناطق همگن از منظر نوع تماس‌ها یا نوع مشکلاتی که شهروندان از طریق سامانه ی ۱۳۷ با شهرداری تهران مطرح نموده اند از تحلیل خوشه بندی مناطق با بهره گرفتن از روش خوشه بندی دو مرحله‌ای[۶۲] استفاده شده است.
علت استفاده از الگوریتم دو مرحله ای، توانایی این الگوریتم در به کارگیری[۶۳] مجموعه داده های بزرگ و داده های ازنوع mixed است. الگوریتم دو مرحله ای می تواند چندین راهکار خوشه ای را تست کرده و بهترین را انتخاب نماید، بنابراین نیازی به تعیین تعداد خوشه های خروجی نیست. هم چنین قادر به شناسایی و حذف خودکار داده های پرت می باشد.
همان طور که در فصل قبل شرح داده شد هر یک از تماس های مشتریان ذیل یکی از گروه های تماس از پیش تعیین شده طبقه بندی می شود. هر گروه در واقع تبیین کننده یک نوع مشکل می باشد. مشکلات موجود در بانک اطلاعاتی سامانه ۱۳۷، در ۵۱ نوع طبقه بندی می شود. آماده سازی اولیه داده ها به ترتیبی که در فصل قبل به آن اشاره شد، منجر به حذف تعدادی از گروه های تماس گردید و در نهایت ۲۵ گروه که نشان دهنده ۲۵ نوع از مشکلات و معضلات شهری می باشد باقی ماند که در مرحله ی تحلیل توصیفی داده ها به تفصیل به شرح و فراوانی آن پرداخته شد.
با توجه به این که متغیر ورودی برای خوشه بندی گروه های تماس بود، بنابراین با انجام پردازش بر روی داده های خام به ترتیبی که در ادامه به آن اشاره می شود، داده ها برای استفاده در نرم افزار آماده سازی نهایی شدند. اقدامات انجام شده در این بخش عبارتند از:
- ماتریسی از داده ها تهیه شد که در آن سطر ها نشان دهنده مناطق و ستون‌ها نشان دهنده گروه های تماس بودند و هر عنصر ماتریس نمایانگر فراوانی تماس‌های گرفته شده یک منطقه خاص ذیل هریک از گروه های تماس. برای تهیه این ماتریس از ابزار Pivot در نرم افزار اکسل استفاده شد.
- سپس با تقسیم عناصر هر سطر از ماتریس بر جمعیت منطقه، سرانه ی تماس‌های مربوط به هر منطقه محاسبه شد.
همان طور که بیان شد، برای خوشه بندی از تکنیک دو مرحله‌ای در نرم افزار Clementine استفاده شده است. تعداد بهینه خوشه‌ها، به صورت اتوماتیک و با بهره گرفتن از شاخص فاصله ی اقلیدوسی توسط نرم افزار مشخص شده است. برای یافتن فاصله اقلیدوسی بین X و Y ابتدا باید تفاوت مولفه های متناظر X و Y را پیدا کرد و آن ها را به توان ۲ رساند. فاصله برابر است با جذر مجموع تفاوت هایی که به توان ۲ رسیده اند(شهرابی ۱۳۹۰).
در این تحقیق تعداد حداقل و حداکثرخوشه‌ها به صورت پیش فرض به ترتیب برابر ۲ و ۱۵ قرار گرفته است. در نهایت با بهره گرفتن از روش دو مرحله ای و اندازه‌های اقلیدسی بین خوشه‌ها، تعداد بهینه خوشه ها برابر ۲ به دست آمد.
همان طور که در فصل دوم بیان شد، معیار اصلی؛ میزان شباهت داده های قرار گرفته در هر خوشه می باشد. در حالی که داده های قرار گرفته در دو خوشه مختلف از نظر شباهت با یکدیگر فاصله زیادی دارند.
پس از اجرای مدل، نتایج نشان داد، ۱۶ منطقه در خوشه اول و ۶ منطقه در خوشه دوم قرار می گیرد.
هر یک از ۱۶ منطقه قرار گرفته درخوشه اول و نیز هریک از ۶ منطقه خوشه دوم از نظر سرانه مشکلات و معضلات شهری با یکدیگر همگن می باشند.
در ادامه بررسی به تاثیر هر کدام از عوامل ( مشکلات) در خوشه بندی می پردازیم. برای خوانایی بیشتر نتایج به دست آمده از این تحلیل را در سه شکل مجزا بررسی شده است. در شکل ۴-۴ میزان اهمیت و تاثیر ۹ عامل اول در خوشه بندی مورد بررسی قرار گرفته است.
شکل۴-۴ بررسی نه عامل اول در خوشه بندی
همان‌طور که مشخص است ۷ عامل از میان ۹ عامل دارای اهمیت معنی‌دار (مقدار احتمال کمتر از ۰٫۰۵) می‌باشند که در شکل با علامت قرمز رنگ مشخص شده اند. این ۷ عامل عبارتند از:
آب گرفتگی و آب افتادگی ،آسفالت ، آسیبهای اجتماعی،اتوبوس، تاکسی، تغییر کاربری، تفکیک و بازیافت
همان‌طور که در شکل نیز مشخص است سرانه ی تماس‌ها در هریک از ۷ نوع مشکل یاد شده در خوشه دوم بیشتر از خوشه اول است. و از این بابت اختلاف معناداری بین آن ها وجود دارد.
در ادامه میزان اهمیت و تاثیر ۹ عامل دوم در بخش بندی مورد بررسی قرار گرفته است. همان‌طور که از شکل ۴-۵ مشخص است ۶ عامل از این میان دارای اهمیت معنی‌دار (مقدار احتمال کمتر از ۰٫۰۵) می‌باشند. این شش عامل عبارتند از: جمع آوری و نصب، حیوانات، درخت، زباله و ضایعات، ساخت و ساز، سد معبر
۵-۴- پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
-
- استفاده از بعد کمی در بررسی های مربوط به بعد مالی و عملکرد سازمان ها
-
- استفاده از دیگر قابلیت ها مانند قابلیت یادگیری بجای قابلیت بازاریابی به عنوان واسه بین جهت گیری های استراتژیک و عملکرد
-
- استفاده از دیگر جهت گیری های استراتژیک مانند جهت گیری تدافعی ، تهاجمی ، محافظه کارانه و رقابتی و تاثیر آن بر عملکرد
-
- بررسی مدل در صنایع گوناگون
-
- بررسی سطوح سازمانی گوناگون بر جهت گیری های استراتژیک
-
- مقایسه مدل بین سازمان های خصوصی و دولتی
منابع
-
- ابزری ، مهدی ،رنجبریان ، بهرام، فتحی، سعید و قربانی حسن ،(۱۳۸۸) ، “تأثیر بازاریابی داخلی بر بازارگرایی و عملکرد سازمانی در صنعت هتلداری “چشم اندازمدیریت ، شماره۳۱ ، تابستان ۱۳۸۸، ص ص ۴۲-۲۵ .
-
- ایران زاده،سلیمان و برقی،امیر (۱۳۸۸) ” ارزیابی عملکرد سازمان با مدل روش امتیازی متوازن” مجله مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج،سال چهارم،شماره ۸
-
- اعرابی، محمد، موسوی، سعید، “الگوی استراتژیک مدیریت دانش برای ارتقاء عملکرد پژوهشگاهها"، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، شماره ۵۱، بهار ۱۳۸۸
-
- امینی، محمدتقی، خباز، صمد، “تدوین استراتژی به روش چارچوب جامع تدوین استراتژی، مطالعه موردی : شرکت سهند خودرو تبریز"، نشریه مدیریت بازرگانی، دوره ۱، شماره ۲، بهار و تابستان ۱۳۸۸
-
- پاک مرام،عسگر-محمدی،بیژن-بیک زاد،جعفر(۱۳۸۹) ” عوامل موثر بر کاربرد سیستم های مدیریت هزینه در صنعت پتروشیمی ایران، فراسوس مدیریت،سال چهارم،شماره ۱۴
-
- خدابخش گرگانی ، فاطمه، (۱۳۸۹) ،” تاثیر بازاریابی داخلی بر رضایت مشتریان شعب شرکت های بیمه ایران در سطح شهر تهران “، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه علامه طباطبایی ، دانشکده حسابدار و مدیریت .
-
- رحیم نیا ، فریبرز.، کفاش پور ، آذر .، پوررضا ، ملیحه ، (( جهت گیری استراتژیک و قابلیت های بازاریابی )): مطالعات و مدیریت راهبردی ، شماره ۱۲ ، زمستان ۱۳۹۱ ، صص ۱۶۶-۱۴۵
-
- رضوانی ، حمیدرضا و گرایلی نژاد ، رزا ، ” ارائه الگویی برای گونه شناسی انواع نوآوری سازمانی ” : فصلنامه تخصصی پارک ها و مراکز رشد ، سال هفتم ، شماره ۲۸ ، پاییز ۱۳۹۰
-
- رهنمای رودپشتی،فریدون-غلامی جمکرانی،رضا(۱۳۹۰)، ” مدیریت هزینه بین سازمانی: مفاهیم، رویه ها و الزامات، مجله حسابداری مدیریت،سال۴،شماره ۹
-
- رهنمای رودپشتی،فریدون(۱۳۸۷)، “حسابداری مدیریت راهبردی” ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات،تهران،چاپ اول
-
- رضائیان، علی، مبانی سازمان و مدیریت، تهران، سمت، ۱۳۸۶٫
-
- سکاران ، اوما ، (( روش تحقیق در مدیریت )) ، ترجمه صائبی ، محمد و شیرازی، محمود ، چاپ چهارم ، تهران ، موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی ، ۱۳۸۵ .
-
- سرعتی آشتیانی ، نرجس ، (۲۰۰۸) ، “نوآوری استراتژیک" ، فصلنامه مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت موسسه مطالعات بین المللی انرژی؛ شماره ۲
-
- شباهنگ ، رضا، ۱۳۹۱، ” حسابداری مدیریت ” ، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی ، چاپ ۲۳ .
-
- طالقانی ، محمد و یوسفی ، (۱۳۹۰) ، سایت علمی تخصصی
-
- عیسی خانی ، احمد (۱۳۸۷) ، “سازمان با عملکرد برتر ” ، سایت علمی تخصصی
-
- عباسی ، محمدرضا و صالحی، صبور ،(۱۳۹۰) ،” تاثیر بازاریابی داخلی بر رضایت مشتریان شعب شرکت های بیمه ایران در سطح شهر تهران ” ، پژوهشنامه بیمه ، سال ۲۶ ، شماره ۲ ، ص ص ۱۷۶-۱۴۵ .
-
- غفاریان ،وفا.و کیانی غلامرضا(۱۳۸۴)،تفکر استراتژیک،چاپ اول،تهران ،فرا
-
- فقهی فرهمند، ناصر) ۱۳۸۱) .مدیریت پویای سازمان. چاپ اول،تیریز : فروزش.
-
- فقهی فرهمند، ناصر(۱۳۸۵) ” مدیریت استراتژیک سازمان” تبریز، انتشارات فروزش،چاپ اول
-
- فقهی فرهمند، ناصر(۱۳۸۴) “مدیریت پویای سازمان” تبریز، انتشارات فروزش،چاپ اول
-
- کالینز،جیمز. از خوب به عالی (۲۰۰۱) ، ترجمه ناهید سپهر پور، چاپ اول ،تهران، پیک آوین،۱۳۸۲
-
- کاتلر ، فلیپ ، فروزنده ، بهمن (مترجم).(۱۳۸۵) ، “مدیریت بازاریابی ” ، چاپ چهارم ، اصفهان : انتشارات آموخته
-
- گودرزی ، احمد و محمودی ، محمد ،(۱۳۹۰) ، “نظام قیمت آفرین ارزش آفرین ” ، ماهنامه حسابرس ، شماره ۵۳، ص ۱۲۳٫
-
- مهدی پور،ولی ال..(۱۳۸۹) “مدیریت هزینه” سایت علمی و تخصصی
-
- مهدوی مزده ، محمد و ضرغامی ، حمیدرضا ، (۲۰۱۰) ، ” خلاقیت و نوآوری رمز دستیابی به استراتژیهای رقابتی اثربخش در هزاره سوم: ارائه مدل مفهومی تعدیل یافته استراتژیهای رقابتی پورتر بر مبنای نوآوری” ، ارائه شده در پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت استراتژیک .
-
- مهدی زاده، مهران.، درستکار احمدی، ناهید.، رمضانیان، محمدرحیم (۱۳۹۲)، طراحی مدل مفهومی تصمیم گیری مشارکتی به عنوان راهبردی جهت بهبود نگرش، احساسات و عملکرد کارکنان در زندگی کاری (مورد مطالعه: کلیه شعب بانک مسکن شهرستان رشت). پژوهشنامه مدیریت تحول، سال پنجم، شماره ۹، ص۱۱۵.
-
- نوری فرد،یداله-درستکار، ملیحه(۱۳۹۰) ” بررسی تاثیر استراتژی مدیریت هزینه بر عملکرد مالی بلند مدت شرکت های برتر پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،دومین کنفرانس بین المللی مشاوران و مدیران مالی
-
- نورالهی ، سمیه ، کفاش پور، آذر و حدادیان ، علیرضا ، (۱۳۹۲) ، “بررسی تاثیر قابلیت های بازاریابی بر عملکرد بازار به واسطه متغیر خلق ارزش برتر برای مشتری در صنایع غذایی شهرک صنعتی توس مشهد” ، دومین همایش ملی علوم مدیریت نوین ، استان گلستان .
-
- ﯾﺎﺳﺎﻫﯿﺮو ، ﻣﻮﻧﺪﻥ (۱۳۷۹) “ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎی ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ” ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﯿﺪ ﺣﺴﺎﻡ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺫﮔﺮﺩی ، ﺗﻬﺮﺍﻥ ، ﺳﺎﭘﮑﻮ .
-
- Augusto M , Coelho F . 2009 .” Marketing orientation and new – to- the – world products : Exploring the moderating effects of innovativeness , competitive strength , and environmental forces” Industerial marketing management ; 38 : pp.94-108
-
- Armbruster, H., Bikfalvi, A., Kinkel, S., & Lay, G. (2008). Organizational innovation: The challenge of measuring non-technical innovation in large-scale surveys. Technovation, 28, 644–۶۵۷