وبلاگ

دهه هشتاد : ارگونومی کامپیوتر
دهه نود : ارگونومی ارتباطات
دهه ۱۰ : ارگونومی در فضا
۲-۱۴٫رویکرد های جدید در ارگونومی
حل مشکلات ارگونومی در محیط های کار نیازمند بهبود در سطوح مختلف سازمان است. این بهبود نه تنها در وظایف شغلی بلکه در ساختار کلی سازمان ، نحوه هدایت فعالیتهای شغلی و تدوین خط مشی ها و دستورالعمل های سازمانی نیز باید صورت پذیرد . به این شیوه رویکرد سیستمی در راستای بهبود ارگونومی اطلاق می شود و اغلب ماکرو ارگونومی^[۹۶] نامیده می شود.
۲-۱۴-۱٫تعریف سیستم
سیستم مجموعه ای از اجزای بهم پیوسته و بهم وابسته است که بشکلی گرد هم آمده اند که ایجاد یک کل واحد می نمایند. سیستم های سازمانی از زیر سیستم هایی تشکیل یافته اند که برای نیل به اهداف کلی سازمان عمل می کنند . سازمانها را میتوان بصورت زیر سیستم هایی در درون سیستم های اجتماعی بزرگتر در نظر گرفت(صمدی،۱۳۸۵).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بعد از تحقیقات کلاسیک مؤسسه تاویستوک^[۹۷] ، سازمانها بصورت سیستم های باز در نظر گرفته می شوند که مشغول تبدیل ورودیها به خروجی ها ی مورد نظر هستند. سازمانها بصورت باز در نظر گرفته می شوند زیرا دارای مرزهای قابل نفوذی در برابر محیط های خارجی خود هستند و یا برای بقا و ادامه حیات به آنها وابسته اند. اغلب سازمانها با دو جزء اصلی زیر ورودی را به خروجی تبدیل میکنند:
- افراد بصورت زیر سیستم انسانی
- تکنولوژی بصورت زیر سیستم فنی
طراحی زیر سیستم فنی ، وظایفی را که باید انجام شود تعریف می کند و طراحی زیر سیستم انسانی تعیین کننده راه هایی است که وظیفه باید انجام شود . این دو زیر سیستم با یکدیگر در سطح مشترک^[۹۸] انسان ـ سخت افزار و انسان ـ نرم افزار در حال تعامل^[۹۹] هستند .
زیر سیستم فنی بعدی از طراحی نسبتاً ثابت و پایدار است . قبل از ظهور ارگونومی اعتقاد بر این بود که بدلیل ماهیت پایدار تکنولوژی ، زیر سیستم انسانی باید با تغییرات محیطی تطبیق حاصل کند . ارگونومی علمی است که سیستم را با انسان منطبق می کند تا به بهترین تناسب ممکن دست یابد نه اینکه انسان با محیط تطابق پیدا کند . اکنون می دانیم تکنولوژی می تواند و باید بگونه ای طراحی شود که تطبیق پذیر باشد تا بتواند برای تأمین نیازهای انسانی تغییر کند . تعامل زیر سیستم های فنی و انسانی منجر به پیدایش مفهومی سیستمی در ارگونومی شده است که بهینه سازی مشترک^[۱۰۰] نام دارد . بهینه سازی مشترک به مفهوم برآورده ساختن نیازهای زیر سیستم ها ی فنی و انسانی در آن واحد است . بهینه کردن یک زیر سیستم وسپس تطبیق دیگری با آن منجر به بهینه سازی پائین در کل سیستم خواهد گردید.
ماهیت هم افزونی سیستم های پیچیده
نظریه ای که به طور وسیع مورد قبول صاحبنظران است آن است که سیستم های پیچیده ماهیتی سنیرژیک^[۱۰۱] دارند، یعنی کل سیستم چیزی بیشتر از مجموع اجزای آن است . اینکه تا چه حد کلیت سیستم فراتر از مجموع اجزا باشد بستگی به میزان هماهنگی بین اجزا دارد . هر چه هماهنگی واقعی بیشتر باشد احتما لاً شرایطی ایجاد میشودکه استرس کارگران کاهش و رضایت شغلی افزایش یابد. هر چه هماهنگی کمتر باشد اثرروی بهداشت کارگران تشدید میگردد. نیل به هماهنگی سازمانی نیازمند پرداختن به دو امر مهم است . اولین کار هماهنگی ویژگی های کلیدی پنج جز بهم وابسته بشرح زیر است :
* ساختار سازمانی
* زیر سیستم انسانی
* زیر سیستم تکنولوژی
* وظایف شغلی
* محیط خارجی
 این امر مستلزم آنالیز سیستم از دیدگاه ماکروارگونومی است . باید اطمینان حاصل شود که مشاغل و سطوح مشترک انسان و سیستم بطور مناسب طراحی شده اند و این طراحی ها با طراحی ماکرو ارگونومی سیستم هماهنگ است. این امر نیز بنوبه خود مستلزم آنالیز و طراحی ماکرو ارگونومی در سطح شغلی است که به دیگر اجزای سیستم بطور هماهنگ مربوط است . از جنبه تئوری ، هماهنگی اجزای سیستم منجر به بهبود سینرژیک در بهره وری، کاهش میزان حوادث و اختلالات عضلانی ـ اسکلتی ، ارتقاء رضایت شغلی و کیفیت زندگی کاری خواهد شد (ولی پور،۲۸:۱۳۸۸)
۲-۱۴-۲٫ارگونومی و سیستم کار
یکی از راه های تعریف و فهم ماهیت هر رشته ای از علوم ، شناخت ماهیت تکنولوژی آن است . تکنولوژی انحصاری ارگونومی ، تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ سیستم^[۱۰۲] است . ارگونومی بعنوان یک دانش، وظیفه اش توسعه دانسته ها درباره توانایی هاو محدودیت های انسان و سایر ویژگی های مرتبط با طراحی سطح مشترک بین انسان و دیگر اجزای سیستم است . در عمل، ارگونومی وظیفه اش کاربرد تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ سیستم در طراحی یا تغییر سیستم ها به منظور افزایش عملکرد ، ایمنی، سلامت ، راحتی ، اثر بخشی و کیفیت زندگی است . در حال حاضر این تکنولوژی دارای ۴ جزء مشخص بصورت زیر است :
۱- ارگونومی سخت افزار^[۱۰۳] : تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ ماشین
۲- ارگونومی محیطی^[۱۰۴] : تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ محیط
۳- ارگونومی شناختی^[۱۰۵] : تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ نرم افزار
۴- ماکرو ارگونومی : تکنولوژی سطح مشترک انسان و سازمان
در مقابل مقوله چهارم،  به سه مقوله اول اصطلاحا میکروارگونومی اطلاق می شود.
۲-۱۴-۳٫ارگونومی سخت افزار
ارگونومی سخت افزار در طول جنگ جهانی دوم شروع شد و یکی از ارکان شروع رسمی علم ارگونومی است . این شاخه از علم ارگونومی عمدتاً وظیفه اش مطالعه خصوصیات فیزیکی و ادراکی انسان و کاربرد این اطلاعات در طراحی وسایل نشانگر ، کنترل ، ابزار ، صندلی ، سطوح کار و آرایش فضا ها و ایستگاههای کار است.
۲-۱۴-۴٫ارگونومی محیطی
ارگونومی محیطی ریشه در سال های دهه ۱۹۳۰ میلادی دارد . درآن سالها علاقه زیادی به مطالعه اثرات صدا ، ارتعاش ، روشنایی ، گرما ، سرما و رطوبت (شرایط جوی) بر عملکرد انسان و سلامت وجود داشت . در طول دهه های گذشته ، اهمیت درک رابطه بین انسان با محیط مصنوعی و طبیعی مورد توجه قرار گرفته است.
۲-۱۴-۵٫ارگونومی شناختی (نرم افزار)
این شاخه از علم ارگونومی در دهه ۷۰ ظهور کرد و نشانه تغییر توجه از جنبه های فیزیکی و ادراکی به ماهیت شناختی کار بود . کانون این نگرش جدید، اختراع تراشه سیلیکون^[۱۰۶] و در نتیجه کار با سیستم های کامپیوتری بود. ازآنجا که ارگونومی نرم افزار عمدتاً با جنبه های شناختی عملکرد انسان مرتبط است اغلب از آن بعنوان ارگونومی شناختی یاد میشود (صدرا ابرقویی،۱۳۸۸).
۲-۱۴-۶٫ماکرو ارگونومی
ماکرو ارگونومی که بهتر است تکنولوژی سطح مشترک انسان وظایف ـ ماشین ـ محیط ـ سازمان- نام گذاری شود تمرکزش بر رویکردی انسان گرا برای متناسب کردن کلی طراحی سازمان وسیستم کار با انسان است . تمرکز اولیه در سه تکنولوژی ارگونومی (ارگونومی سخت افزار، ارگونومی محیطی و ارگونومی نرم افزار) که در بالا تشریح شد بر اپراتور انسانی یا زیر سیستم انسانی است . بنابر این کاربرد اولیه این تکنولوژیها در حد میکرو ارگونومی است. بر عکس در تکنولوژی سطح مشترک انسان ـ سازمان ، جنبه کلان و ماکرو غالب است زیرا این تکنولوژی با ساختارکلان سیستم کار مرتبط است . ازنظر تاریخی ، طراحی سازمان و مدیریت ^[۱۰۷]در عمل در ارگونومی کاربرد داشته است اما ماکرو ارگونومی بعنوان یک تکنولوژی شناخته شده و رسمی، نسبتاً جدید است. ریشه رسمی آن به مطالعه ای که در امریکا توسط انجمن عوامل انسانی^[۱۰۸] درباره گرایشهای آینده ارگونومی در طول ۲۰ ساله (۱۹۸۰تا۲۰۰۰) صورت گرفت بر می گردد. هندریک^[۱۰۹] ، تئوریسین برجسته ماکرو ارگونومی در این چارچوب معتقد است که نیاز شدیدی به ادغام طراحی سازمان و مدیریت در ارگونومی وجود دارد . در طول دو دهه گذشته این امر تحقق یافته است و تکنولوژی جدید یعنی ماکرو ارگونومی ظهور کرده است . از نظر مفهومی ، ماکرو ارگونومی رویکردی سیستمی از بالا به پائین^[۱۱۰] در طراحی سازمان و مدیریت است(صمدی،۷:۱۳۸۵)

۲-۱۴-۷٫ماکروارگونومی و ساختار سازمان

به منظور درک صحیح از ماکرو ارگونومی باید ابعاد مختلف ساختار سازمانی را بشناسیم .
ابعاد ساختار سازمانی
سازمان را میتوان بصورت هماهنگی برنامه ریزی شده دو یا چند نفر که با هم بصورت نسبتاً مداوم و از طریق تقسیم کار و سلسله مراتب کار میکنند و در صدد نیل به هدف مشترک یا مجموعه ای از اهداف هستند تعریف کرد . این مفهوم سازمان که در آن تقسیم کار و سلسله مراتب وجود دارد دلالت بر ساختار دارد . مفهوم ساختار سازمان را می توان با سه جزء عمده زیر بیان کرد:

• • پیچیدگی^[۱۱۱]

• • رسمیت^[۱۱۲]

• • تمرکز^[۱۱۳]

پیچیدگی سازمان