وبلاگ

۲-۲-۲- خزش Creep
جابجایی دانه دانه­ی اجزای تشکیل دهنده ی رسوب های سطحی، در داخل سازندهای سست را اصطلاحاً خزش می نامند. این پدیده تحت تأثیر نیروری جاذبه انجام می شود. حاصل این حرکات نامرئی به صورت پایین رفتن آرام پوشش سطحی رسوب های تخریب ینمایان می شود. چهره­ی مشهود این پدیده، در امتداد دامنه ها به صورت کج شدن تدریجی و منظم تنه درختان یا پرچین مزارع و تیرهای تلفن و برق و… و سرانجام از بین رفتن و یا نازک شدن قسمت فوقانی پوشش های رسوبی ظاهر می شود. (محمودی، ۱۳۷۴؛ ۳۹). این نوع جابجایی ذرات مختص شیب های ملایم است. رشد و نمو و از بین رفتن گیاهان و عمل جانوران زمین­کاو و همچنین تغییرات حجم مواد به علت تغییر درجه­ حرارت و رطوبت به ویژه عامل بسیار مهم یعنی یخ بستن و آب شدن یخ خاک موجب شدت جابجایی نامرئی ذرات و بالاخره موجب پایین ریختن سریع آنها می شوند. عمل خزش فوق العاده ضعیف و به نسبت سانتی متر در هر قرن است. (خیام، ۱۳۷۹؛ ۲۷). سرعت حرکت در این نوع پدیده بر خلاف لغزش از سطح به عمق کاهش پیدا می کند (اصغری مقدم، ۱۳۷۸؛ ۷۱).
به­ دلیل تفاوت عوامل مستعد در ایجاد آن، خزش به صورت پدیده حمل­و­نقل بسیار گسترده­ای عمل می کند. اما میزان تأثیر آن برحسب محیط­های متفاوت کاملاً فرق می کند مساعدترین محیط­ها جایی است که هوازدگی پوششی از رسوبات دانه ریز فراهم کرده باشد. همان گونه که در نواحی مرطوب، متلاشی شدن فعال دانه ای سنگ های مولد آرن های بسیار سست، از ویژگی های آن است. به همین ترتیب خزش در ساختن تپه های کوژ، در گران کوه های خارایی مشارکت دارد. متلاشی شدن فعال ناشی از سرما که بر روی دامنه­های یخ بسته عمل می کند روی چیپ هایی که تحت تأثیر پدیده کراک هستند شرایط مساعدی در این زمینه بوجود می ­آورد. بنابراین بر روی دامنه های کوهستانی با شیب ملایم به ویژه در کوهستان­های مرتفع حاره ای و بالا تر از نواحی جنگلی که تحت تأثیر تناوب روزانه یخبندان و ذوب یخ می باشند، این پدیده به طور وسیعی فعالیت دارد. خزش، برعکس در نواحی خشک بسیار محدود است. زیرا متلاشی شدن سنگ ها غالباً به صورت درشت دانه، فقط پوشش مقطعی بر روی دانه ها تشکیل می دهند (محمودی، ۱۳۷۹؛ ۱۳۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۲-۳- ریزش Fall
جداشدن مواد از دیواره­ی دامنه و ریختن آنها به پای دامنه ها به صورت غلطیدن، جهیدن یا سقوط کردن آن را ریزش گویند. ریزش بیشتر در دامنه­های قائم یا نزدیک به قائم صورت می­گیرد. به طور کلی اگر طبقات سخت و نرم به طور متناوب قرار گرفته باشد، در نتیجه از بین رفتن طبقه نرم، قسمت­ های زیرین طبقه­ی سخت خالی شده و در نتیجه ریزش سریع توده فراهم می شود. در آب­و­هوای بیابانی و خشک، درجه­حرارت سبب تخریب سنگ ها و در نتیجه ریزش می شود و مناطق کوهستانی یخبندان عامل اصلی ریزش می باشد.
در صخره های و سنگ ها، تخریب مکانیکی و شیمیایی موجب تغییر شیب، شستشوی دامنه های زیرین و یا انتقال مواد مانند جریان آب­ها و بادهای شدید و تند از دامنه­ها به طرف دره می گردند (ضیایی،۱۳۸۰؛ ۳۰۴).
۲-۲-۴- واریزه Debris flow
نوعی تخریب مکانیکی است که بر روی دامنه های پرشیب عمل می کند و ذرات و قطعات جدا شده به تنهایی و بطور جداگانه بر روی دامنه سقوط می کنند و در جهت شیب تا جایی به حرکت ادامه می دهند که از میزان شیب کاسته گردد و در آنجا مواد واریزه­ای برروی هم انباشته می گردد. (اصغری مقدم، ۱۳۷۸؛ ۷۳) و به شرح زیر قابل رویت می باشند :
چنانچه واریزه­ها در ضمن ریزش در داخل یک گذرگاه یا آبراهه قرار گیرند، مواد جمع شده در قسمت پایین تشکیل مخروط واریزه را می دهند.
چنانچه آبراهه هایی که واریزه در آن ریزش می کنند نزدیک به هم باشند و یا سقوط قطعات واریزه در روی شیبی صورت گیرد که مسیر فرسایش نباشد، در قسمت پایین دامنه سطح موربی بوجود می آید که به آن واریزه ی ممتد گفته می شود.
چنانچه قطعات ریزشی بزرگ باشند، در آن صورت به آن واریزه ی بلوک گفته می شود. این پدیده اغلب در جایی که توده های سنگی بوسیله ی درزها و شکاف های درشت از یکدیگر جدا شده و نیز در توده های سنگی، که مقاومت نسبی زیادتری در مقابل عوامل جوی دارند، مشاهده می گردد.
چنانچه واریزه ها به صورت قطعات ریز و درشت در پایین دامنه قرار گرفته باشند به دلیل وجود مواد ریزدانه، محیط مناسبی جهت استقرار پوشش گیاهی به وجود آمده و در نتیجه پوشش گیاهی تثبیت شده ای ایجاد می شود (ضیایی، ۱۳۸۰؛ ۳۰۸-۳۰۷).
۲-۲-۵- حرکات توده ای
این حرکات نتیجه تأثیر دو عامل آب و نیروی ثقل بر روی توده مواد ایجاد گردیده که بر حسب اندازه مواد خود دارای تقسیم بندی­های متعددی می باشند (اصغری مقدم، ۱۳۷۸؛ ۶۸) ولی توده­ی عظیمی از مواد در روی دامنه­ها، عموماً به دو صورت بهمن مانند (یا بهمن بدون برف) و لغزش یا رانش به طرف پایین حرکت می کنند (رجایی،۱۳۸۲؛ ۳۲۱).
۲-۲-۶- حرکت بهمن (بهمن بدون برف) Debris avalanche
نوع جابجایی مواد سنگی حاصل از تخریب سنگ­ها که در آن قطعات جدا شده در حین غلتیدن، یکی با دیگری مالش پیدا کرده، به طرف پایین منتقل می شوند، در این مقوله قرار می گیرند. بدیهی است که شیب دامنه و مقدار و نوع مواد، در نحوه­ این جابجایی تأثیر عظیم دارد. ابتدا قطعات حاصل از تخریب و تجزیه­ی سنگ­ها، در ابعاد گوناگون در نقطه­ای از دامنه­ بعضی از کوهستان­ها جمع می شوند. پیدایش مقداری رس در اثر تجزیه­ی سنگ­ها خصوصاً در نواحی دارای آبهای گرم معدنی، موجب لغزنده شدن مواد و کاهش ضریب اصطکاک بین قطعات می گردد. وقتی تعادل مواد جمع شده در اثر تأثیر شیب دامنه و سنگینی مواد و بویژه وقوع زلزله به هم بخورد توده های عظیم با ایجاد گسیختگی هایی از هم جدا شده، مجموعه ی قطعات درشت و کوچک هر یک از توده ها با سرعت قابل ملاحظه­ای همچون سقوط بهمن به طرف پایین حرکت می کنند (رجایی، ۱۳۸۲؛ ۳۲۲).
۲-۲-۷- لغزش landslide
زمین لغزش یک پدیده زمین­ شناسی است که شامل حرکت یک طبقه­ی عریضی از زمین مانند سنگ­های واریزه ای، فروافتادن سنگریزه های سطحی و یک اثر جاماندگی عمیق بر روی دامنه­ها می باشد. بنابراین عمل نیروی جاذبه بر روی دامنه های پرشیب عمده ترین دلیل اولیه برای وقوع زمین لغزش هاست (htttp://landslides.usgs.gov) و آن را می توان بر روی ماسه ی سنگی، مارن، سنگ های آهک ماسه ای، کنگلومرا، رسوبات میوسن، رسوبات کرتاسه بالایی در شیب های شکالی دید. قسمتی از کوه یا دامنه، چنانچه طبقه­ی رویی قابل نفوذ و طبقه زیرین غیرقابل نفوذ باشد، در اثر بارندگی به حالت لغزنده در می آید و در آن نتیجه خانه های مسکونی، جاده ها و در ختان و غیره به پایین حرکت می کنند (ضیایی، ۱۳۸۰؛ ۱۹۰).
در لغزش سرعت جابجایی توده در تمامی سطح آن یکسان است و بعبارت دیگر سرعت از سطح به عمق کاهش پیدا می کند. (افشار، ۱۳۸۵؛ ۵۳).
حرکات توده ای زمین، به هنگام جابجایی، با ویژگی مواد رابطه دارد، لیکن مطالعه­ این ویژگی ها در حین حرکت بسیار مشکل و ناممکن است. بدین جهت آنها را بیشتر براساس شکل حاصل از حرکات گوناگون تشخیص می دهند. مهمترین انواع حرکات توده­ای زمین عبارتند از :
۲-۲-۷-۱- فواراژ rockfall
جابجایی بخش بزرگی از لایه­ی سنگی نسبتاً سخت و متصل است که در روی لایه رسی یا مارنی در پی تغییرات مکانیکی صورت می گیرد. لایه ی فوقانی جابجا شده در این نوع جابجایی و حرکت توده ای زمین نسبت به سایر انواع حرکات مشابه، مانند حرکت توام با برش بسیار زیاد است بطوری که مساحت آن به چندین هزار متر مربع بالغ می شود (رجایی، ۱۳۸۲؛ ۳۲۴).
۲-۲-۷-۲ سولیفلوکسیون
دامنه هایی که مواد تشکیل دهنده ی آن از سنگ های گرانیتی و یا بازالتی نبوده بلکه از مواد رسی یا یک خاک ضخیم تشکیل شده باشد، چنانکه مواد اینگونه دامنه ها مقداری آب به خود جذب نمایند حالت ثبات و سختی خود را از دست می دهند و در نتیجه به حالت پلاستیکی در می آیند و کوچکترین فشار و نیرو موجب می شود که بصورت متحرک درآیند. در مواردی که مواد آن کاملاً خیس و مرطوب گردد، عملی شبیه یک جسم مایع انجام داده و جاری می شوند. در حالت فوق الذکر توده ای از ناحیه بالایی دامنه جدا شده و در طول آن پایین می آیند و به صورت یک زبانه گلی و یا به صورت جریانی از مواد گل آلود که بیشتر بالش­های کلی متوالی و برآمده شکل خواهند بود، جریان پیدا می کنند (خیام، ۱۳۷۹؛ ۲۵). بر اثر حرکت مواد مذکور بر روی دامنه­ها، در بالادست جایی که قسمتی از مواد از توده اصلی جدا می شود حفره ای نیم دایره (آمفی تئاتر مانند) بوجود می ­آید و در قسمت پایین­دست نیز پشته­ای عریض و برآمده ایجاد می گردد. افزایش شیب دامنه می تواند اشکال متعددی را در پای دامنه بوجود آورد (اصغری مقدم، ۱۳۷۸؛ ۶۹).
۲-۲-۷-۳ جریان گل Mudflow
گاهی بر روی دامنه­هایی با مواد رس و مارن و… حضور آب در بین ذرات به قدری زیاد می شود که مواد دامنه به شکل خمیر شل درآمده و بر روی دامنه به صورت جریانی از گل در می آید، که در ین حالت جریان گلی نامیده می­گردد. این پدیده در مناطق کوهستانی نیمه خشک و معمولاً بعد از بارندگی­های شدید ایجاد می گردد. تفاوت جریان های گلی با جریان سولی فلکسون در میزان آبی است که بین ذرات و مواد دامنه­ای قرار دارد (اصغری مقدم، ۱۳۷۸؛ ۷۰).
۲-۲-۷-۴ ضربه قاشقی
در اثر حرکت مواد پلاستیسیته ناقص، شکل حاصل به ضربه قاشقی معروف است. در مواقعی که دوره های بارانی شدید با ذوب برف ها نیز همراه است، تمامی مواد سازندهای سطحی برای رسیدن به حالت پلاستیسیته، فرصت تماس با آب را پیدا نمی کنند، در نتیجه از مواد در حالت غیرپلاستیک، همراه با مواد در حالت پلاستیک حرکت می کنند. بدین جهت در برخی نقاط، مقداری باقی مانده و مقدار دیگر حرکت می نمایند و زیربنای خود را عیان می سازد (رجایی، ۱۳۸۲؛ ۳۲۶-۳۲۵)
شکل ۲-۱ انواع حرکات دامنه ای
۲-۲-۸- مراحل لغزش
مراحل لغزش به دو دسته تقسیم می شود:
در زمین لغزش یک یک مرحله ای تمام توده سست و ناپایدار ناگهان از مکان اصلی خود جدا و دچار لغزش می شود. ولی در زمین لغزش های چندمرحله ای قسمت­ های مختلف توده ناپایدار به صورت متوالی از مکان اولیه خود جدا می شوند و موروفولوژی پلکانی بوجود می آورند. مورفولوژی پلکانی به دو صورت ایجاد می شود.
در حالت اول توده هایی که به طور متوالی می لغزند به طور کامل از یکدیگر جدا نمی شوند و همواره همپوشانی در آنها مشاهده می شود.
حالت دوم، توده ای ناپایدار لغزش پیدا می کند و در حالی که کلاً از مکان خود جدا می شود و به حرکت خود در سطح شیبدار ادامه می دهد. این عمل به طور متوالی ادامه یافته و بدین ترتییب مورفولوژی پلکانی ایجاد می شود (افشار، ۱۳۸۵؛ ۵۴).
۲-۲-۹- مشخصات زمین لغزش
یک زمین لغزش دارای مشخصات ژئوموفولوژیکی یا زمین ریخت شناسی ویژه ای است که در بازدیدهای میدانی قابل مشاهده است. این مشخصات عبارتند از: تاج، پرتگاه (افراز)، سر (رأس)، بدنه اصلی، پهلوها و پاشنه ی زمین لغزش که ممکن است تماماً در رانش انجام شده قابل رویت باشند ولی در موارد پهلوهای یک زمین لغزش ممکن است به وضوح دیده نشوند یا اینکه در زیر پوشش گیاهی پنهان مانده باشند (بلادپس، ۱۳۸۲؛ ۱۶).
شکل ۲-۲ به طور دقیق مشخصات مورفولوژیکی زمین لغزش را نشان می دهد و اجزای آن شامل:
۱- تاج یا ستیغ (Crown): به بخش گسیخته نشده ی بالای صخره ی اصلی گفته می شود.
۲- صخره ی اصلی (Main scarp): سطح شیبدار  زمین متاثر نشده در لبه ی بالایی زمین لغزه را می گویند.
۳- قله (Top): به بالاترین نقطه ی مابین مواد جابجا شده و صخره ی اصلی گفته می شود.
۴- سر (Head): شامل بالاترین قسمت های زمین لغزه٬ مابین مواد جابجا شده و صخره ی اصلی می باشد.
۵- صخره­فرعی­(Minor scarp): یک سطح شیبدار بر­ روی مواد جابجا­شده است که توسط جابجایی­های  حاصله از زمین لغزش ایجاد شده است.
۶- بدنه­ی اصلی (Main body): بخشی از مواد جابجا شده که روی سطح گسیختگی قرار گرفته است را می گویند.
۷- پا (Foot): بخشی از زمین لغزه است که تا آن طرف پنجه جابجا شده است.
۸- نوک (Tip): دورترین نقطه روی پنجه نسبت به قله را می گویند.
۹- پنجه (Toe): مرز پایینی مواد جابجا شده است.
۱۰- سطح گسیختگی (Surface of rapture): سطحی که مرز پایینی مواد جابجا شده را شکل می دهد.
۱۱- پنجه­ی سطح گسیختگی (Toe of surface of rapture): محل تقاطع مابین بخش پایینی­ سطح گسیختگی و سطح اصلی زمین.
۱۲- سطح جدایی­(Surface of separation): سطح اصلی زمین که در حال حاضر توسط پای زمین لغزه پوشیده شده.
۱۳- موادجابجا شده (Displaced material): به موادی گفته می شود که بوسیله ی زمین لغزش از جای اولیه خود جابجا شده اند.
۱۴- ناحیه­تخلیه (Zone of depletion): ناحیه ای که در آن، مواد جابجا شده از سطح اولیه زمین پایین­تر قرار گرفته اند.
۱۵- ناحیه­ی انباشت (Zone of accumulation):  ناحیه­ای که در آن، ‌مواد جابجاشده روی سطح اولیه زمین قرار گرفته اند.