وبلاگ

ج: بازارهای نفت و مشخصات آن
نفت خام و فرآورده های نفتی در بازارهای نفت دارای گردش زیادی هستند، در حال حاضر نفت خام دارای حساسیت سیاسی شده است و سرمایه‌گذاران غیرنفتی را به خود جذب کرده است.تا قبل از دهه ۶۰و۷۰ حجم وسیعی از پالایشگاه‌های نفت جهان در دست شرکت‌های نفتی بزرگ بوده اما شرکت‌های غیر وابسته شروع به تأسیس پالایشگاه کردند، هدف آن‌ ها خرید نفت خام از بازار نقد و انجام فرایند عملیات روی نفت و فروش فرآورده‌های نفتی بود، خریدوفروش آن‌ ها گاهی به‌صورت قراردادهای بلندمدت نیز صورت می‌گرفته است ولی معمولاً به بازار نقد ختم شده است.
۱- بازارهای فیزیکی
بازار نفت خام نقدی یک بازار جهانی است، قیمت‌های نفت خام معمولاً به‌صورت فوب^[۱۱](fob) یعنی بارگیری در بندر اعلام می‌شود.بیشتر معامله‌گران در مناطقی که بازار فعال‌تری دارند حضور دارند مثل لندن، نیویورک، شیکاگو که بزرگ‌ترین تمرکز معاملات در آن مکان‌ها صورت می‌گیرد، بیشتر نفت خام در بازارهای فیزیکی با توجه به تفاوت قیمت آن‌ ها با قرارداد آتی خاص یا قرارداد آتی یکسان قیمت‌گذاری می‌شوند،نفت خام غالبا برای تاریخ حمل، قیمت‌گذاری می‌شود، قیمت روز توسط سیستم گزارش قیمت بورس نیویورک یا بورس بین‌المللی نفت لندن اعلان می‌شود.تفاوت قیمت توافقی ، کیفیت زمان‌بندی و دیگر عوامل موجب تفاوت قیمت نفت خام و قیمت طبیعی آن می‌شود. بازارهای فراورده‌های نفتی در پنج مرکز اصلی بناشده است:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. شمال غربی اروپا بر پایه منطقه (ARA) می‌باشد.

1. 1. منطقه مدیترانه

1. 1. خلیج مکزیک

1. 1. کارائیب که شامل جنوب آن می‌شود.

1. 1. سنگاپور

۲- بازارهای معاملات آتی نفت
بازارهای قراردادهای آتی به‌ این منظور تأسیس‌شده‌اند که معامله‌گران بتوانند تا حدی ریسک نوسان قیمت را خنثی کنند. این امر توسط عملیات پوشش ریسک (هجینگ)^[۱۲] صورت می‌گیرد؛ به‌طوری‌که در این بازار موقعیتی مادی یا مخالف آنچه در بازار فیزیکی دارند، اتخاذ می‌کنند. بنابراین یک معامله‌گر که یک محموله نفتی را در قیمت ثابت خریده است، می‌تواند در بازار آتی در موقعیت فروش قرار بگیرد تا خود را در مقابل سقوط قیمت قبل از آنکه بتواند محموله خود را بفروشد، حمایت کند. بازارهای آتی ابتدا در محصولات کشاورزی همچون گندم، شکر، قهوه و .. شکل گرفت و توسعه یافت و منجر به پیدایش بازار آتی انرژی شد. در حال حاضر بزرگ‌ترین مرکز معاملات کالای اساسی در شیکاگو^[۱۳] قرار دارد. بازار آتی انرژی نیز از اواسط دهه ۷۰ رشد سریعی داشته است. هم‌اکنون بورس لندن و بورس نیویورک بزرگ‌ترین بازار انرژی می‌باشند. در حال حاضر بازار قرارداد آتی به بازار بین‌المللی تبدیل‌شده است و سیستم‌های اطلاع‌رسانی به تمام نقاط دنیا اطلاعات را به‌سرعت انتقال می‌دهند و مهم نیست که شخص از پشت مانیتور خود در نیویورک باشد یا در تهران به قیمت‌ها نگاه کند. به‌عبارت‌دیگر این سیستم‌ها عنصر مکان را حذف کرده‌اند. اولین قرارداد آتی نفت خام در لندن مبادله شد و اولین قرارداد آتی نفت و بنزین در نیویورک مبادله شد^[۱۴].
د: معرفی قراردادهای آتی نفت در بزرگترین بورس های جهان
تا سال ۱۹۷۷، هفت قرارداد انرژی موفق وجود داشت که موفقیت پنج قرارداد نفتی قطعی شد. دو مورد دیگر که اخیرا به بازار معرفی شده است، موفقیت آن ها هنوز قطعی نشده است. قراردادهای آتی نفت خام که در بورس نیویورک مبادله می شود موفق ترین قراردادهای آتی است که به طور میانگین حدود ۱۰۰۰۰۰قرارداد (۱۰۰میلیون بشکه) در روز مبادله می شود و بعضی روزها ۲۲۵۰۰۰قرارداد نیز مبادله شده است، بورس نیویورک دو قرارداد موفق دیگر که نفت حرارتی^[۱۵] و بنزین^[۱۶] می باشد دارد که قرارداد نفت سوختی آن، اولین قرارداد آتی نفت موفق می باشد که در نوامبر ۱۹۷۸ معرفی شده است، گاز طبیعی و نفت خام برنت از دیگر قراردادهای موفق نیویورک می باشد^[۱۷]. گاز طبیعی و نفت و گاز از قراردادهای موفق، در بورس لندن می باشد و همچنین قرارداد اختیار معامله در همه قراردادهای آتی بجز گاز طبیعی در بورس لندن مبادله می شود^[۱۸].
۱- قرارداد آتی پروپن(PROPANE)
قرارداد آتی پروپن، قدیمی ترین نوع قرارداد می باشد، گرچه این قرارداد از بازار بورس پنبه نیویورک الهام گرفته است. با اینکه قرارداد پروپن از سال ۱۹۷۱ معرفی شده است ولی یک قرارداد موفق نیست و روزانه فقط چند قرارداد معامله می شود. از زمانی که قرارداد نفت حرارتی در سال ۱۹۷۸ معرفی شده است،تلاشهای زیادی به منظور معرفی قراردادهای انرژی در نقاط دیگری صورت گرفته است،دلیل این تلاشها که موفق نشده اند این است که زمانبندی آن قراردادها درست نبوده وجایگاه آن بازارها غلط بوده است.زمانبندی برای همه بازارهای قراردادهای آتی ضروری است. دست کم تاانقلاب اسلامی ایران،جایگاه بازارها در مراکز مالی اصلی مهم بود برای اینکه همه بازارهای قرارداد آتی به منظور پشتیبانی مکانیزم تسویه به ساختار مالی نیاز دارند^[۱۹].
۲-قرارداد نفت حرارتی شماره دو بورس نیویورک
این قرارداد در سال ۱۹۷۸ توسط بورس نیویورک معرفی شده است. در ابتدا به دلیل عدم علاقه مندی و نبودن عنصر بورس بازی در بازار مانع از پیشرفت و توسعه این قرارداد شد وحتی بعد از مدتی معاملات آن متوقف شد. در سال۱۹۷۹ که قیمت ها بالا رفت به آهستگی جلب توجه کرد و توانست وارد بازار شود. زمانی که این قرارداد ملاک اصلی لازم را برای یک قرارداد فعال برآورده ساخت، در حجم بالایی در بازار آزاد معامله شد، چون به سادگی ذخیره، انتقال و تحویل می یافت. گرچه تحویل فیزیکی، کارکرد اصلی بازار قرارداد آتی نیست و لیکن هر قراردادی باید به گونه ای مورد حمایت قرارگیرد و روند تحویل به منظور دستیابی به قوت قلب و اطمینان دادن به ارتباط بین بازار کاغذی و فیزیکی نفت و قیمت آخر می باشد. در سال های نخستین قرارداد نفت حرارتی نتوانست صنعت نفت نیویورک و خلیج مکزیک را به تسخیر خود در آورد، حجم معاملات در آن سال ها ابتدا بسیار پایین بود و گاهی اوقات فقط یک تا دو قرارداد در روز معامله می شد. به تدریج با بازاریابی بورس و برنامه های آموزشی پیوسته مشاهده شد که نقدینگی قراردادها در وضع مطلوبی است، که این امر موجب جذب بیشتر علاقه مندی شد و در اواسط دهه ۹۰ در بازار به طور منظم حدود ۳۵۰۰۰ لات(LOT) در هر روز مبادله می شد و گاهی اوقات به بیش از ۱۰۰۰۰۰ لات در روز نیز می رسید و میزان قراردادهای باز حدود ۱۲۰۰۰۰ عدد بوده است^[۲۰].
۳- قرارداد نفت گاز I P E^[21]
بعد از قرارداد نفت حرارتی نیویورک ، قرارداد نفت گاز بورس لندن عرضه شد. این قراردادها در آوریل ۱۹۸۱ معرفی شد، این قرارداد نیز با حجم پایین فروش مواجه شد و به علت کنترل واردات در آمریکا لزوما رابطه ای بین قیمت ها در لندن و نیویورک وجود نداشت، لذا معامله گرانی که در نیویورک معامله کرده بودند در بازار لندن وارد بازار جدیدی شدند، حجم قرارداد نفت گاز لندن به آهستگی رو به افزایش گذاشت و در سال ۱۹۷۷ میانگین قراردادهای معامله شده حدود ۱۶۰۰۰ قرارداد در روز بوده و علت این موفقیت سیاست بازاریابی فعال و برنامه های آموزشی این بورس بوده است.
۴- قرارداد نفت خام NYMEX
قرارداد نفت خام نایمکس که به سرعت به یک قرارداد موفق تبدیل شده بود بسیار مورد توجه معامله گران و بورس بازان قرار گرفت و به نقطه مرکز برای تمام صنعت نفت تبدیل شد. همه تصفیه گران نفت آمریکایی و اروپایی هم اکنون از بورس استفاده می کنند و معامله گران آسیایی و استرالیایی در حد بالایی از بورس استفاده می کنند. روش تحویل بورس فیزیکی در موقعیت خرید و فروش در مواقع لازم می توانند با تحویل در هر مکان با قیمت های مختلف در مقابلW T I مورد موافقت قرار گیرد^[۲۲].
گفتار دوم: سیر تاریخی قرارداد آتی
پیشرفت علم و سرازیر شدن اختراعات و محصولات فناوری به درون جامعه جملگی در راستای رفع نیاز افراد جامعه و استفاده روزافزون از این اختراعات و این محصولات می‌باشد.
پدیده‌ها و ابزارهای نو هرروز تازه‌تر و جدیدتر در بازارها عرضه می‌شوند. در کنار ضرورت‌ها و احتیاجات بشر تنوع‌طلبی نیز در این گستردگی و پیشرفت ، خود مزید علت است.در این میان مبادلات و معاملات نیز که بدواً به‌صورت پایاپای و معاملات بسیار ساده انجام می‌شد امروزه شکل‌های پیچیده‌ای به خود گرفته و از قالب‌های قدیمی خود فاصله گرفته‌اند. بازارها هم از شکل سنتی به سمت مدرن حرکت کرد و روزبه‌روز ویژگی و شاخص بر هرکدام افزوده‌شده باعث می‌گردد با شکل و نمونه پیشین خود تفاوت داشته باشد. قرارداد آتی و بازار بورس ازجمله ابزارها و وسایلی هستند که حسب نیاز مزبور بر اساس پیشرفت و طراحی و مهندسی جدید مالی شکل‌گرفته‌اند. این قراردادها و نیز بازار بورس به شکل پیشرفته و مدرن خود از پیشینه بالایی برخوردار نیست و چند صباحی بیش از عمر آن نمی‌گذرد. آشنایی با پیشینه تاریخی قرارداد آتی و بازار بورس بر ما معلوم می‌کند که اولاً خاستگاه اصلی این ابزارها و بازار از کجا بوده ثانیاً تا حدودی فلسفه و اهداف شکل‌گیری و طراحی آن‌ ها بر ما مشخص می‌گردد^[۲۳].
الف- تاریخچه پیدایش قرارداد آتی
سابقه پیدایش معاملات و قرارداد آتی به دو هزار سال پیش از میلاد مسیح در هندوستان برمی‌گردد و در قرون اخیر انگلیسی‌ها و فرانسوی‌ها از شیوه‌های مدرن در معاملات آتی استفاده کرده‌اند که این شیوه‌ها ناشی از برپایی نمایشگاه‌های قرون‌وسطی انگلیسی و فرانسه می‌باشد. در قرون هفده و هجده ژاپنی‌ها نیز از قراردادهای آتی به‌ویژه درزمینه معاملات برنج بهره می‌جستند مثلاً در اوزاکا در اوایل دهه ۱۷۳۰ برنج به‌صورت تحویل آتی معامله می‌شد و همچنین عشایر ایران صدها سال پیش کره‌های درون شکم مادیان را به‌شرط تحویل بعد از تولد معامله می‌کردند ^[۲۴] بالاخره در نیمه قرن نوزدهم میلادی انعقاد قراردادهای تحویل آتی به شکل مدرن در بازار ایالات‌متحده آمریکا و به‌ویژه در بازار حبوبات شیکاگو آغاز گردید^[۲۵]. در اواسط قرن نوزده میلادی شهر شیکاگو به‌عنوان یک مرکز حمل‌ونقل و توزیع محصولات کشاورزی مطرح گردید. کشاورزانی که در نیمه غربی ایالات‌متحده زندگی می‌کردند پس از برداشت محصول آن‌ ها را به مرکز شیکاگو حمل کرده و به فروش می‌رساندند. بانکداران و بازرگانان محصولات آنان را خریداری کرده و انبار می‌کردند و در زمان مناسب آن‌ ها را به مرکز جمعیت ، در شرق کشور حمل نموده و توزیع می‌کردند.رفته‌رفته کمبود امکانات انبارداری و حمل‌ونقل و رقابت میان بانکداران و بازرگانان باعث شد فروشندگان و بانکداران اقدام به تهیه محصولات موردنیاز قبل از زمان برداشت محصولات کشاورزی به‌وسیله قراردادهای تعهد خرید نمایند. این قراردادها شبیه معاملات سلف بود. با این تفاوت که در معاملات سلف خریدار بهای محصولات را هنگام انعقاد عقد می پرداخت اما در این نوع از قراردادها قیمت محصولات در زمان تحویل آن تأدیه می‌گردد. درروش معاملات سلفی و نیز فروش محصولات هنگام برداشت چون بازار باعرضه شدید محصول روبرو می‌گردید به‌طور طبیعی قیمت محصول کاهش می‌یافت . بسیاری از کشاورزان مجبور بودند محصولات خود را با زیان و یا بدون سود به بانکداران و بازرگانان بفروشند. اما با رواج معاملات به شیوه جدید ، زمان و فرصت فروش محصولات برای کشاورزان گسترش یافت و از یک‌زمان و فرصت محدودی که منتهی به زمان برداشت و یا اندکی پیش از آن بود خارج گردید. استفاده از روش جدید معامله محصولات کشاورزی موجب شد تا هم کشاورزان و هم خریداران از خطر نوسان قیمت در امان باشند و روی آوردن کشاورزان و بازرگانان به این شیوه معامله و دادوستد موجب رونق گرفتن بازار قراردادهای تعهدی خریدوفروش گردید. این امر باعث شد تا گروهی از بازرگانان شیکاگو مکان مشخصی را برای این‌گونه معاملات ساماندهی نمایند. لذا این گروه در سال ۱۸۴۸ میلادی برای تسهیل در امر تجارت محصولات کشاورزی اقدام به تشکیل هیئت بازرگانی شیکاگو^[۲۶] نمودند. این شکل پس از مدتی اولین قرارداد آتی استانداردشده را تحت عنوان “قرارداد سررسید ” به بازار معرفی نموده است . از سال ۱۹۷۰ میلادی به بعد معاملات و قراردادهای آتی به‌طور گسترده‌ای رفته‌رفته بسیاری از بازارهای جهانی را تسخیر نمود و کم‌کم محصولاتی همچون نفت ، ارز ، طلا، مس و همچنین سایر ابزارهای مالی از قبیل سهام شرکت‌ها، سهام شاخص سهام و اسناد بدهی را شامل گردیده است بنابراین قرارداد و معاملات تحویل آتی ابتدا به‌صورت پیمان آتی بوده و سپس در راستای برآورده نمودن نیازهای روز جامعه و باگذشت زمان، قراردادهای آتی به معنی اخص^[۲۷] در بازارهای مالی رایج گردیده است. هدف از ایجاد و انعقاد این نوع قراردادها در ابتدا مقابله با خطرات ناشی از نوسان قیمت و تأمین نیاز خریداران و فروشندگان بوده، اما امروزه علاوه بر تأمین و کنترل خطر، استفاده‏های دیگری در حوزه مدیریت ریسک و سوداگری و بورس‌بازی نیز دارد^[۲۸].
امروزه هم‌پیمان آتی و هم قرارداد آتی مورداستفاده می‏باشد که پیمان آتی خارج از بورس (OTC) و قرارداد آتی در بورس واقع می‏گردد.
ب) سابقه تاریخی قرارداد آتی در فقه
در فقه موضوعات و تأسیسات جدید را به نام مسائل مستحدثه می‏نامند. مسائل مستحدثه و جدید ازجمله موضوعاتی است که یا اصطلاحاً و یا بنیانا و یا مصداقا در فقه وجود نداشته باشد. نکته‌ای در باب مسائل مستحدثه وجود دارد این است که به‌صرف اثبات مستحدثه بودن یک موضوع جواز آن ثابت نمی‏گردد، بلکه در کنار اصل اباحه و صحت معاملات باید انطباق موضوع با اصول و قواعد کلی دیگری همچون غرری نبودن، ربوی نبودن، قماری نبودن، اکل مال به باطل نبودن و … نیز ثابت گردد. قرارداد آتی تأسیس جدید در مباحث حقوقی و فقهی است که تحت این عنوان در فقه نهادی وجود ندارد. این نهاد نوظهور به اقتضای نیاز جامعه در روابط اقتصادی و معاملات تجاری رایج شده است. سکوت فقه در باب عین مسئله و عین عنوان قرارداد آتی است، نه از ریشه و بنیاد. به عبارتی سکوت فقه در باب مسئله سکوتی مصداقی است، نه بنیادی و این امر طبیعی است که هنگام بیان احکام معاملات توسط فقها، این‌گونه قراردادها مرسوم نبوده است بطوری که در مباحث مشابهی که کالا و محصول در هنگام عقد وجود نداشته، بلکه بعداً به وجود آمده و یا تولید و ساخته خواهد شد، حکم مسئله را بی‌پاسخ نگذاشته‏اند، که از این قبیل است حکم مسئله بیع اثمار (میوه‏ها) قبل از ظهور و بدو الصلاح که بسیاری از فقها آن را باطل دانسته و ادعای اجماع بر این امر کرده‌اند^[۲۹]، و برخی همانند شیخ صدوق و محقق اردبیلی قائل به جواز این معامله‌شده‌اند، اما در صورت غلبه وجود مبین در وقت حلول اجل، معدوم بودن آن هنگام عقد را مخل درستی معامله نمی‌دانند^[۳۰]. یعنی اگر مبین بر اساس علم عادی هنگام فرارسیدن اجل غال باوجود داشته باشد، معامله صحیح است، که بیع سلم یا سلف نمونه‏ای از آن است. علاوه بر سلم، بیع کالی به کالی نیز که به‌موجب آن‌هم ثمن و هم مبین کلی و مؤجل و تسلیم مبین و ثمن هر دو در آینده است، موردبحث واقع‌شده، در جواز و بطلان این عقد میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد^[۳۱]. همچنین از نهاد دیگری بنام بیع الاستصناع یا سفارش ساخت^[۳۲] بحث شده که مبیع و ثمن در این قرارداد هر دو مدت‏دار بوده که در آینده تسلیم و پرداخت صورت می‏گیرد و بیع العربون^[۳۳] نمونه دیگری از معاملات آتی است که با تأدیه پیش‌پرداخت در مورد کالایی نسبت به ابتیاع آن در آینده توافق حاصل می‌گردد. فقها پیرامون مسائل مذکور بحث نموده، در خصوص صحت و بطلان آن اظهارنظر نموده‌اند و نیز عقودی را که خارج از الگوی عقد معین باشد، بعضاً تحت عنوان شروط ابتدایی یاد می‌کنند. تدقیق و ریزبینی فقها پیرامون مباحث یادشده نمایانگر عدم سکوت فقه به لحاظ مبنایی و بنیادی است، اما آنچه مدنظر می‌باشد مصداق قرارداد آتی است که در فقه وجود ندارد و نسبت به آن ساکت است.
ج) سابقه تاریخی قرارداد آتی در حقوق موضوع ایران
قراردادهای آتی پیش از آنکه در محافل قانونی ایران تصویب گردد در عرف و بازار معاملات محصولات کشاورزی ، ارز و طلا تحت عنوان معاملات تحویل آتی رواج یافته بود. همچنین صدها سال پیش عشایر کره‌های درون شکم مادیان را به‌شرط تحویل بعد از تولد دادوستد می‌کردند. پس از جنگ جهانی دوم، در برخی از شهرهای ایران‌ همچون مشهد، تبریز و اصفهان خریدوفروش کاذب محصولات بدون اینکه واقعاً کالایی وجود داشته باشد مرسوم ونیز در شهرهایی مثل ترکمن‌صحرا، مرکزی به نام “برج"ایجادشده بود که در آن افراد دورهم جمع می‌شدند به‌محض اطلاع از اینکه تاجری قرار است از روسیه هزار تن قند وارد کند، حواله‌های صد تنی را معامله می‌کرد بنابراین در عرف، معاملات مشابه قرارداد آتی منعقد می‌گردد که با توجه به عرف محل و کالای مورد مبادله ازنظر شکلی با یکدیگر متفاوت‌اند اما همگی با یک وجه مشترک آن‌هم عدم وجود کالا در زمان معامله و تحویل در آینده می‌باشند^[۳۴]. در قوانین و مقررات موضوعه ایران نزدیک‌ترین عقد به قرارداد آتی بیع سلم یا سلف است که کالا هنگام انشای عقد موجود بوده و به‌صورت کلی در آینده از سوی بایع تحویل می‌گردد اما ثمن نقداً پرداخت می‌شود. قانون بورس اوراق بهادار مصوب ۱۳۴۶ نیز در خصوص خرید و فروش اوراق بهادار و سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس می‌باشد که در آن چیزی به نام قرارداد آتی به چشم نمی‌خورد تا اینکه در سال ۱۳۷۹ قانون برنامه سوم توسعه فرهنگی ،اقتصادی و اجتماعی ایران توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. مطابق بند"ج” ماده‌ی ۹۵ این قانون شورای بورس مجاز گردیده تا بورس کالا را باهمکاری دستگاه‌های ذی‌ربط ایجاد نمایند. علی‌رغم تجویز قانون‌گذار به راه‌اندازی بورس کالا، در خصوص قانون ناظر و حاکم بر بورس، نظر قاطعی بیان‌نشده درنتیجه در آذرماه ۱۳۸۰ مجلس شورای اسلامی در استفساریه ای مقررات و ضوابط حاکم بر بورس کالا را تصویب کرد که مطابق آیین‌نامه معاملات بورس ، قرارداد آتی در کنار قراردادهای نقد،نسیه، سلف و اختیار معامله به‌عنوان یکی از قراردادهای قابل انجام و انعقاد در بورس کالا معین گردید. بالاخره در تاریخ ۱/۹/۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی با تصویب قانون بازار اوراق بهادار ج.ا.ا صراحتاً از قرارداد آتی^[۳۵]به‌عنوان یکی از اوراق قابل دادوستد در بازار مشتقه یاد می‌کند و این‌چنین قرارداد آتی پا به عرصه قوانین و مقررات موضوعه کشور می‌گذارد^[۳۶].
مبحث دوم: مفهوم شناسی معاملات آتی نفت
گفتار اول:مشتقات
در این گفتار به‌طور مختصر به تعریف مشتقات و انواع مشتقات و تعریف آن‌ ها خواهیم پرداخت.
الف:تعریف مشتقات
به آن نوع قراردادهای مالی اطلاق می‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارای پایه)می‌گیرند. دارای پایه می‌توانند به شکل سهام ، کالا، بورس‌های خارجی، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت‌وساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد^[۳۷].
ب:انواع مشتقات
مهم‌ترین مشتقات ، قرارداد حق اختیار معامله و قرارداد آتی و معاوضات می‌باشند.^[۳۸]
۱-قرارداد حق اختیار معامله ^[۳۹]
حق اختیار معامله یکی از اوراق بهاداری است که به دارنده آن حق خرید یا فروش یک دارایی معین را در یک قیمت معین و در یک تاریخ معین یا قبل از آن اعطا می‌کند. دو نوع حق اختیار معامله وجود دارد:

• • حق اختیار خرید: فروشنده این حق، حق اختیارخرید یک دارایی معین را در یک تاریخ معین یا قبل از آن در یک قیمت مشخص به خریدار اعطا می‌کند. در ازای اعطای این حق، مبلغی از خریدار دریافت می‌دارد که به‌عنوان حق شرط می‌باشد.

• • حق اختیار فروش : فروشنده حق، به خریدار حق اختیار معامله امکان می‌دهد تا دارایی موردنظر را در تاریخ معین یا قبل از آن در قیمت مشخص به فروش برساند^[۴۰]

۲- قرارداد معاوضات(swap)
اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه ۱۹۸۰ منعقد شدند. از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم‌گیری داشته است. در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقات خارج از بورس به‌صورت سوآپ انجام می‌شود. سوآپ توافقی است بین دو شرکت برای معاوضه جریان‌های نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی‌ها).
قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود، مشخص می‌کند.معمولاً محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش‌های آتی یک یا چند متغیر بازار می‌باشد.یک پیمان آتی را می‌توان یک نمونه ساده سوآپ دانست^[۴۱]
۳-قراردادهای آتی